Avrupa’daki Alevi örgütlenmesi, Almanya’da 1987 yılında başlayan ilk girişimlerle kısa sürede yükselmiş ve 2000’li yılların başında önemli bir olgunluk düzeyine ulaşmıştı. Ancak bu dönemden sonra örgütsel yanlışlar, kişisel çıkar ilişkileri ve yönetici kadroların kendi anlayışlarını örgüte dayatma çabaları, geniş bir kitlenin örgütlerden uzaklaşmasına neden oldu.
Bu süreci bizzat yaşamış biri olarak, özellikle ilk kuşak Alevi göçmenlerin örgütlenmeye taşıdığı ruhu hatırlıyorum. Çoğu işçi kökenli olan bu kuşak, genç yaşta geldikleri ülkelerde Alevilik bilgisi sınırlı olmasına rağmen inançlarına bağlı, heyecanlı ve kapsayıcı bir yaklaşım sergiliyordu. Örgütlenme tecrübeleri yoktu, fakat güçlü bir dayanışma ve hizmet anlayışı vardı.
1993 öncesinde kendisini açık biçimde “inanç örgütü” olarak tanımlayan yapı, Sivas Katliamı’nın yarattığı toplumsal kırılma nedeniyle zamanla siyasal tepkiselliğin etkisi altına girdi. 2000’li yıllara gelindiğinde ise kurucu inanç çevreleri AABF’nin dışına itilmiş, örgüt giderek belirli kişiler etrafında şekillenen bir yapıya dönüşmüştü. Özellikle Öker döneminde görülen merkezileşme çabası, örgütte bir “kişi kültü” oluşmasına zemin hazırladı. Tecrübesiz kadroların yönetimlere taşınması, örgüt içi demokratik işleyişi zayıflattı; kurumsallaşmanın yerini kişisel sadakat ilişkileri aldı.
Bu süreç, örgütün hizmet anlayışını da zayıflattı. Yönetimlere seçilen bazı kişiler için Aleviliğe hizmet değil, projelerden alınan kadro maaşları öncelikli hale geldi. Üretime dayanmayan, kolay gelir sağlayan bu yapı, örgütsel motivasyonu ve kaliteyi düşürdü.
Avrupa Alevi örgütlenmesi yıllar boyunca Alevilik konusunda ne yeterli uzman yetiştirebildi ne de akademik bilgi üretecek mekanizmalar kurabildi. Bu durum, dış çevrelerde üretilen ve Aleviliği kendi köklerinden koparan yaklaşımların örgüt içinde yaygınlaşmasına yol açtı. “İslam dışı tezler” gibi tartışmalar, geleneksel Alevi inancı ile örgüt arasında mesafe oluşmasına neden oldu. İnançlı kesimler derneklerden uzaklaşırken, örgüte yeni katılanlar da geleneksel bilgiyle bağ kurmadan modern söylemlerin etkisine girdi. Böylece örgütlerin en temel birleştirici unsuru olan inanç zemini ciddi biçimde aşındı.
“Alevilerin Sesi” dergisinde yalnızca belirli tezlere yer verilmesi, geleneksel Aleviliği savunan yazıların dışlanması da bu süreci pekiştirdi. Akademisyen ya da araştırmacı kimliğiyle öne çıkan kişilerin örgütsel sorunlara dair eleştirel tutum geliştirmek yerine yöneticilere methiyeler düzmeleri, bilgi alanının kişisel ilişkiler üzerinden şekillenmesine yol açtı.
Örgüt içi demokratik işleyişteki sorunlar mali şeffaflığın kaybolmasına da neden oldu. Çok uzun süredir gelir ve giderlerin sağlıklı şekilde açıklanmadığı biliniyor. Bu yalnızca bir yönetim döneminin değil, yapısal bir sorunun sonucudur. Deprem bağışları meselesinde olduğu gibi denetim kurulları sorun tespit ettiğinde, üstünün örtülmesi yönünde güçlü tepkiler ortaya çıktı. Kurullar delegelerin oyları ile seçilmiş olsa da, raporlarının dikkate alınmadığı, yönetimin ikna edici açıklama sunmadığı iddia edilmektedir. Örgüt içindeki kanallar tıkandığında ise insanlar doğal olarak adli mercilere başvurmaktadır. Bu durum yönetime yakın bazı çevreleri rahatsız etmiş oldugu anlaşılmaktadır. Denetim kurulu üyelerini Alevilge ihanet etmekle suçlamaktadırlar. Bunun çok dogru bir tavır oldugunu söylemek mümkün degil. Sonuçta bu kararı alanlarında Örgüt delegeleri tarafından seçilmiş kişilerdir. 30 senedir Örgütlenmede emek vermiş insanları Alevilge ihantele itam etmek son derce sorunludur. Bu duruma itiraz edenlerin iddialar karşısında daha şefaf olanması için çaba göstermeleri gerekirdi. Bu durum, Alevi kamuoyunda güven kaybına ve örgütlerin itibarının zedelenmesine yol açmaktadır.
Türkiye’deki Alevi örgütlenmeleri de benzer bir tablo sergilemektedir. Mali şeffaflık eksikliği, kimi kutsal mekânların kontrolü üzerinden ekonomik rant alanları oluşması, kurban kesimlerinde görülen keyfi uygulamalar ve AB fonlarının denetlenememesine ilişkin hukuki süreçler, Alevi örgütlerinin ulusal ve uluslararası düzeyde sorgulanmasına neden olmaktadır.
Bu tablo, Alevi örgütlerinin hem tabanın taleplerinden hem de hesap sorma kültüründen uzaklaştığını göstermektedir. Hesap verilmediğinde hesap sorulması da engellenmekte ve örgütler kendi içinde kapalı, dışa karşı savunmacı bir yapıya dönüşmektedir. Oysa adalet arayan insanları “ihanetle” suçlamak hem adaletsizdir hem de örgüt içi sorumluluktan kaçmanın bir ifadesidir. Doğru olan, mahkeme süreci sonuçlanana kadar sakince beklemek, tarafları suçlamadan objektif bir duruş sergilemektir.
Sonuç olarak Alevi örgütlenmesi bugün ciddi bir yeniden yapılanma ihtiyacı ile karşı karşıyadır. Sorunları şahıslaştırmak yerine, yapısal reformlara odaklanmak; şeffaflık, hesap verebilirlik, demokratik işleyiş ve inanç merkezli bir örgütsel kültürü yeniden inşa etmek gerekmektedir. Alevi toplumunun taleplerine yanıt verebilecek, güven uyandıran ve geleceğe dönük bir örgütlenme için artık kapsamlı bir değişim zorunlu hale gelmiştir.

46 yıl önce bugün…
7 Aralık 1979
Türkiye iç savaşa doğru sürüklenmek isteniyordu.
Kışkırtmalar, katliamlar, baskınlar… Eli kanlı çeteler her gün emekçilere, düşünenlere, aydınlara, yurtseverlere kıyıyordu…
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, sosyoloji Profesörü Cavit Orhan Tütengil son zamanlarda sık sık tehdit alıyordu.
Zaman zaman evine kadar takip ediliyordu.
Ölümden korkmuyordu, ama geride kalacak olan ailesine de üzülüyordu.
Öldürülmesinden birkaç gün önce, eşine “Bana bir şey olursa metin olun!” dedi.
Eşi çok üzüldü.
Ama O hiç korkmadan üniversitesine, öğrencilerine gitti yine…Halk nasıl yaşıyorsa, hocalar da öyle yaşıyordu o zamanlar…
Üniversiteye belediye otobüsüyle gidip geliyordu.

Saat: 07.49
Hoca, İstanbul İç Levent’teki evinden çıktı, her zaman olduğu gibi otobüs durağının önüne geldi, katiller hiç çekinmeden ortaya çıktılar ve hocaya kurşun yağdırdılar…
Katillerinin tek tek yüzüne baktı ve öylece yüz üstü düştü.
Hemen yanı başına da çantası… Gözlüğü de…
Bedenine tam 15 kurşun saplanmıştı.
Katiller, iyice öldürdüklerine emin olduktan sonra ellerini kollarını sallayarak olay yerinden kaçtılar…
Öldürülen gerçek bilim insanı, aydın ve seçkin hoca Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil’di…
Aksu, Kepirtepe Köy Enstitülerinde öğretmenlik yapmış, oradan bileğinin hakkıyla üniversite hocası olmuş ve binlerce öğrenci yetiştirmişti…
Kimi öldürdüklerini dahi bilemeyecek kadar cahil maşalar öldürmüştü Cavit Orhan Tütengil hocayı…
Karanlık böyle böyle geldi ülkemize. Aydınlar, sanatçılar, yazarlar, öğretmenler, akademisyenler, sendikacılar sokak ortasında, caddelerde yüzlerce insanın önünde öldürülerek getirildi…
Her giden arkasında doldurulmaz bir boşluk bıraktı, o boşluk karanlığı çoğalttı.
Bu ülke bu karanlığa nasıl geldi diyenlere, en güzel yanıttır, Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil’in ulu orta katledilmesi…
Katillerin ellerini kollarını sallayarak dolaşması..
46 yıl olmuş.
İnsan ne zaman ölür? İnsan unutulduğu an ölür.
O nedenle, herkes unutsa bile, biz unutmayalım…
Bir kez daha saygıyla analım…
Erdal Atıcı
7 Aralık 2025

Kudüs’ün Düşüşü (1917): Savaşın Kırılma Noktası ve İhanet Algısı
Birinci Dünya Savaşı’nın en kritik cephelerinden biri olan Suriye-Filistin Cephesi’nde, 9 Aralık 1917 tarihinde Kudüs, General Edmund Allenby komutasındaki İngiliz kuvvetlerine teslim olmuştur. Bu olay, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ortadoğu’daki dört yüzyıllık hakimiyetinin sonunun yaklaştığını gösteren ve bölgenin jeopolitik dengelerini kalıcı olarak değiştiren büyük bir kayıptır.
Kudüs’ün düşüşünü hızlandıran en önemli etkenlerden biri, cephe gerisinde İngilizler tarafından desteklenen Arap Ayaklanması olmuştur. Şerif Hüseyin’in önderliğindeki bu isyan, İngilizlerin kendilerine bağımsız bir Arap devleti vaadi ve maddi desteği ile başlamıştır.
Ayaklanmanın Türk milletinde bıraktığı derin yara, ümmetçilik (İslam birliği) idealinin o dönemde fiilen çöktüğüne dair güçlü bir kanıt olarak değerlendirilmiştir. Aynı dinden olan ve yüzyıllardır birlikte yaşayan Arap liderlerin, kutsal bir şehir olan Kudüs’ün savunulduğu sırada, Türk kuvvetlerine karşı İngilizlerle işbirliği yapmaları, dini bağlılık yerine milliyetçilik ve çıkar ilişkilerinin öne çıktığını göstermiştir. Bu isyanın liderlerinin İngiliz altınları ile beslenmesi ve hatta isyan sonrasında basılan bazı Arap banknotlarında İngiliz bayrağına göndermeler bulunması, bu durumun bir ihanet olduğu algısını kuvvetlendirmiştir. Kudüs gibi İslamiyet için hayati öneme sahip bir kentin, Müslüman Türklere ihanet edilerek Hristiyan bir güce teslim edilmesinin önlenememesi, “ümmetçilik” düşüncesinin bir aldatmaca olduğuna dair eleştirileri haklı çıkarmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk’e Yönelik Sorumluluk İddialarının Analizi
Kudüs’ün düşüşü konusunda Mustafa Kemal Atatürk’ü sorumlu tutan veya “kaçtı” gibi ithamlarda bulunan çevrelerin iddiaları, dönemin askeri gerçekleri ve Atatürk’ün stratejik raporları ışığında incelendiğinde anlamsız kalmaktadır:
Görevi Devraldığı Koşullar: Atatürk, 7. Ordu Komutanlığı’na atandığında Filistin cephesi zaten çökmek üzereydi. Osmanlı ordusu; erzak, mühimmat ve takviye konusunda büyük yetersizlikler içindeydi. Cephedeki durum, önceki komuta kademesinin (özellikle Enver Paşa ve Alman Generaller) yanlış stratejik kararları yüzünden çıkmaza girmişti. Atatürk’e bu cephenin komutası, elinde patlaması kesin olan bir görev olarak, son dakikada verilmiştir.
Stratejik Geri Çekilme Zorunluluğu: Cephe gerisindeki Arap isyanının yarattığı güvensizlik ortamı, İngilizlerin üstün askeri gücü ve kaynak yetersizliği nedeniyle cepheyi tutacak mevzi kalmamıştı. Atatürk, durumu analiz etmiş ve cephenin Filistin’de tutulamayacağını, ordunun daha güneyde boş yere telef edilmek yerine, daha kuzeyde, Anadolu’nun savunulması için hayati önem taşıyan Halep hattına çekilmesi gerektiğini rapor etmiştir. Bu, bir “kaçış” değil, komutanın kalan askeri gücü koruyarak ana vatan savunması için en rasyonel ve stratejik kararı vermesidir.
Yönetime Yönelik Eleştiriler: Atatürk, Alman General Falkenhayn’ın planlarına karşı çıkarak, savunma hattının daha güvenli bir bölgeye çekilmesi gerektiği konusunda dönemin merkezi yönetimini (İttihat ve Terakki) sürekli uyarmıştır. Bu uyarıların dikkate alınmaması, iddiaların aksine, Atatürk’ün durumu önceden öngördüğünü ve doğru stratejiyi savunduğunu kanıtlamaktadır. Kudüs’ün düşüşünün temel nedeni, cephedeki zorlu koşullar, yetersiz kaynak ve kasıtlı veya hatalı yönetim politikalarıdır; bu durumda sorumluluk, cepheyi bu duruma getiren üst yönetime aittir.
Orcun Alacam
Kaynakça
Mustafa Kemal Atatürk’ün 7. Ordu Komutanlığı Raporları (Genelkurmay Askeri Tarih Arşivleri).
Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk (Filistin Cephesi gözlemleri).
T.E. Lawrence, Bilgeliğin Yedi Sütunu (Arap isyanı ve İngiliz rolü).
Türk Tarih Kurumu Yayınları (Birinci Dünya Savaşı ve Ortadoğu Cephesi araştırmaları).
David Fromkin, Barışa Son Veren Barış (Bölgesel gelişmeler ve Osmanlı sonrası düzen).