Osmanlı’nın elinde Kuzey Afrika’da kala kala Libya kalmıştı.
Kuzey Afrika’daki son toprağıydı.
İngiltere’yle Fransa’nın desteğini alan İtalya, pasta bitmeden bir dilim de ben kapayım dedi, Trablusgarp’a saldırdı.
Osmanlı’nın mecali yoktu.
Donanma Haliç’te çürütüldüğü için, Ege’ye Akdeniz’e çıkamıyordu.
Mısır da fiilen İngilizlerin elindeydi, karadan asker gönderemiyordu.
Vaziyet hazindi.
Yurtsever subaylar birer ikişer yola düştü, sivil kimliklerle, Mısır ve Tunus üzerinden Trablusgarp’a gitmeye başladılar.
Onlardan biri Mustafa Kemal’di.
30 yaşındaydı.
Libya, ilk savaşıydı.
Yaşına göre çok tecrübeliydi, üç yıl boyunca, Şam, Beyrut, Yafa, Kudüs, karış karış dolaşmıştı, dört ay Sina çölünde kalmıştı, Golan tepelerinde aşiretlerle vuruşmuştu ve şimdi Afrika’daydı.
İstanbul’dan Rus yolcu gemisine binmiş, gazeteci Mustafa Şerif adıyla İskenderiye’ye gelmişti.
Sahte pasaporttu.
Güya, Tanin gazetesinin yazarıydı.
İngiliz kontrolündeki Mısır’ı boydan boya katetmeleri gerekiyordu, arkadaşlarıyla birlikte bedevi kıyafetleri giydi.
Kah deve sırtında, kah yürüyerek, kavurucu çölü geçtiler. Güzergah üzerinde ne köy vardı, ne mezra, hava kararınca çadır kuruyorlardı.
Yemeklerini kendileri pişiriyorlardı.
Fuat Bulca aşçılığı üstlenmişti, Mustafa Kemal fasulye ayıklıyordu, bulaşık işine Nuri Conker bakıyordu, çocukluk arkadaşıydılar.
Gündüzleri 50 derece, geceleri en fazla beş derece oluyordu.
Kum fırtınalarıyla boğuşarak 657 kilometre gittiler.
Sekiz gün sürdü.
Tobruk’a ulaştılar.
Oradan, Derne’ye, Bingazi’ye, Trablus’a gitti.
Kabile reislerini örgütledi.
Kabilelerden topladığı yerli halkı düzenli birlik haline getirdi.
Çarpıştı, gayri nizami harp taktikleri uyguladı.
Yeniden Derne’ye geldi.
Gözünden yaralandı.
İlk defa “gazi” oldu.
Fuat Bulca o anı şöyle anlatıyordu:
“Hedefimiz Kasr-ı Harun’du.
Kartacalılardan kalma bir harabeydi.
Boğaz boğaza boğuşma başlamıştı.
Mustafa Kemal’in koşarak Kasr-ı Harun’un merkez binasına daldığını gördüm. İşte bu sırada gökyüzünde gürültü duydum. İki İtalyan uçağı çok alçaktan uçuyordu. El bombalarını koyverdiler.
Patlamalar oldu.
Mustafa Kemal’in yanına vardığımda, onun yüzünü tanınmaz halde buldum.
Bir elinde mendili vardı, sağ gözünü kapatıyordu, diğer elinde kılıcı vardı.”
Gözüne kan oturmuştu, şişmişti, göz kapakları açılmıyordu.
Elmacık kemiği yaralıydı.
Ateşi vardı.
İlk müdahaleyi, kendisi gibi gönüllü olarak bölgeye gelenlerden, askeri tabip İbrahim Tali yaptı, “İstanbul’a dönmen lazım, burada müdahale edemem, gözünü kaybedebilirsin” dedi.
Mustafa Kemal kabul etmedi.
“Zaten kaç kişiyiz şurada” dedi.
O vaziyette devam etti.
Kazanma şansları yoktu.
Biliyorlardı.
Ama ölümüne, destansı mücadeleye devam ediyorlardı.
Gözü iyileşmeden, sağ kolundan vuruldu.
Ciddi kan kaybı yaşamasına rağmen, Eritre taburunu püskürtene kadar askerlerinin başından ayrılmadı.
Basın tarihindeki ilk fotoğrafları Derne’de çekildi.
The Illustrated London News dergisinde yayınlandı.
Dünyanın ilk haber dergisiydi.
Direnişi örgütleyen Osmanlı subaylarının tanıtıldığı fotoğraflı haberde, Enver Paşa’yla birlikte görülüyordu.
Bir fotoğrafın altında mesela, şu yazıyordu:
“Osmanlı birliklerinin başkumandanı Enver bey, Derne bölüğüne komuta eden Türk subayı Mustafa Kemal ile sohbet ederken.”
Ömrü boyunca sadece Libya’dayken sakal bırakmıştı.
Kişisel bakımından orada bile taviz vermiyordu.
Derne’de bir vahada çamur içinde su bulmuşlardı, tülbentlerle süzüp biriktirmişlerdi, güya içmek için saklıyorlardı, arkadaşlarının itirazına rağmen, susuz kalma ihtimaline rağmen, kendi payına düşen suyla her sabah yüzünü yıkamaktan vazgeçmezdi.
Balkan savaşı patladı.
Selanik kaybedildi.
Bugünkü Libya topraklarında ömrünün 10 ayını feda eden Mustafa Kemal yine Mısır üzerinden gemiyle İstanbul’a döndü.
Çok değil, sadece üç yıl sonra Çanakkale’de, yedi yıl sonra Anadolu’da vatan ve namus mücadelesi verecekti.
En başta yazdık, tekrar edelim.
Mustafa Kemal’in gittiği topraklar, Osmanlı toprağıydı.
Vatan toprağıydı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, Libya halkına karşı savaşmadı, Libya halkıyla beraber, emperyalizme karşı savaştı.
Sınırlarımızla alakası olmayan toprakları değil, canı pahasına, gözü pahasına, vatana ait toprakları korumak için mücadele etti.
Ömrü cephelerde geçti.
Ömrü boyunca, bize ait olmayan topraklarda hiç savaşmadı.
Ömrü boyunca, bize ait olmayan topraklara asker göndermedi…
Bu tarihi gerçeklere rağmen…
Vatanı Katar’a peşkeş çekeceksiniz, beş milyon Suriyeliyi vatana dolduracaksınız, vatan toprağına siyanür döküp, Sudan’dan eşek eti ithal edeceksiniz, yavru vatanımız Kıbrıs’ı Rumlara, Ege’deki adalarımızı Yunan’a teslim edeceksiniz, Süleyman Şah türbesinin boş sandukalarını sırtlayıp, götün götün vatan toprağını terkedeceksiniz, yedi milyon metrekare vatan toprağını Suudilere, Kuveytlilere, Birleşik Arap Emirliği şeyhlerine satacaksınız…
Sonra da utanmadan, Mustafa Kemal üzerinden “vatan” dersi vereceksiniz öyle mi? Yılmaz Özdil

Mehmet Kalaycı. Libre Kültür: “Her devrin günah keçisi Aziz Nesin 110 yaşında.
Çanakkale savaşının ortasında doğdu. Hayatının her aşaması zor ve çileliydi. Hapisler, sürgünler, linçler yaşadı; hiçbir şey onu yazmaktan, konuşmaktan alıkoyamadı. Sartre’ın dediği gibi “Kendini ilgilendirmeyen şeylere burnunu sokan” bir aydın tipinin örneğiydi Aziz Nesin. 20 Aralık, onun 110. doğum yılı, saygıyla anıyoruz.
Bir anma yazısına karar verdiğimde Aziz Nesin için sıfatlar aramaya koyuldum. Onu nasıl tanımlamak gerekirdi, gerçekte kimdi Aziz Nesin? Mizah öykücüsü, oyun yazarı, şair, romancı, yayıncı, basın emekçisi, aydın, aktivist, komünist… Ya da kimi çevrelerin hep söyleyegeldiği gibi iflah olmaz “din düşmanı” mı? Hayır, hayır!… Ne sıfat ne de giysi yakıştırmak mümkün. Kalıplara sığdırılamayacak denli çok uçlu bir karakter o, bir İsviçre çakısı. İçimden şöyle demek geliyor: Vicdanının kölesi, her yerin yabancısı, kendi dağının keçisi… Yine de yeterince açıklamıyor bunlar; belki de şöyle demeli: Aziz Nesin, Aziz Nesin’dir!
Beni onun kitaplarıyla tanıştıran ortaokuldaki Türkçe öğretmenimi minnetle anıyorum. Handiyse bütün çocukluğum, gençliğim boyunca Aziz Nesin okudum. Araya Steinbeck girdi, Hemingway, Cengiz Dağcı, Talip Apaydın hatta Camus ve başkaları fakat Nesin’le yolumuz hiç ayrılmadı. Onu bir kere okuyan iflah olur muydu? Olmadı… Bitirdiğim onca kitap, bana bir şeyi fark ettirmişti: etrafımızda cereyan edenin aslında başka türlü olduğunu… Dünyanın düz olmadığını öğrenmek gibi bir şeydi bu. Toplumun, bir yerlerinden kokuştuğunu, bize gösterilenlerin gerçekte ters-yüz edilmişliğini ve insanın, insanı sömürmek için dalavereler çevirip durduğunu görmek demekti. Aziz Nesin edebiyatı, kara-siyasanın yalanlarına, bayağılığa ve bin türlü yoldan çıkarıcıya karşı bir çeşit koruyucu hekimlik işlevi görür. Okuduklarınız, omuz başınıza yerleşmiş bir Molla Kasım gibi sizi sigaya çeker durur.
Çok yönlü, çok türlü Aziz Nesin edebiyatı
Fil Hamdi, Gol Kralı, Deliler Boşandı, Damda Deli Var, Kazan Töreni, Ah Biz Eşekler, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ı okuduğum zamanları şimdi muzip bir gülümseyişle anımsıyorum. Mizah öykülerinin büyüsüne kapılmış bir çocuğun ilgisiyle başlayan Aziz Nesin okurluğum, çok geçmeden onun toplumcu yanını keşfetmeye evrilecekti. Sonra Zübük, Sosyalizm Geliyor Savulun, İnsanlar Uyanıyor, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez… Bir yeniyetmenin merak duygusunu kışkırtan olaylar, hikâyenin ortasında patlayan kahkaha anları… Madrabazların, gözbağcıların ipliğini pazara çıkaran, düzenin çarkına çomak sokan hikâye ve roman kahramanlarını tanıdıkça onların safında yer almak için yanıp tutuşuyordum. Öte yandan yazarı merak ediyordum; bu Aziz Nesin, komik bir adam olmalıydı yazdıklarına bakılırsa. Öyle olmadığını öğrenecektim. O da okurlarının kendisini hep yanlış tanıdığından yakınıyordu. “… okurlarım beni genellikle neşeli bir insan sanır. Çok isterdim böyle olmayı. Gençliğimde oldukça neşeliydim. Ama çok yıllar var ki neşemi yitirdim.” (7 Ocak 1979)
Aziz Nesin’in yaşamı ve yazarlık serüveni, tek bir insanın yüklenemeyeceği kadar zor, karmaşık ve çileli. Yıkılıp yeniden ve yeniden kurulan bir katedral gibi. Bu, kuşkusuz her defasında baştan başlamayı göze alabilmiş bir iradeyle mümkün. Doğduğu ev gibi dünyaya geldiği yıl da insanın kaderini belirliyor olmalı. Aziz Nesin, 20 Aralık 1915’te, ulusun varoluş mücadelesi verdiği Çanakkale Savaşı’nın “en civcivli zamanlarında” doğdu. Ona Mehmet Nusret adını verdiler. İçine doğduğu yıkılış-diriliş sarmalı onun bütün ömrünü kaplayacaktı. Beş yaşında mahalle mektebine başladı, birinci sınıfta bırakmak zorunda kaldı. 1925 yılına kadar resmî bir okula gidemedi. On yaşında sınava girip okula üçüncü sınıftan başladı. Sonra Dürüşşafaka’ya kaydoldu. İlkokul beşinci sınıfa giderken annesini veremden yitirdi; anne henüz 26 yaşındaydı. Dürüşşafaka, babası olmayan çocukları kabul eden bir okuldu, Aziz Nesin’in babası ise sağdı. O, bunu kendine yediremediği için okuldan kaçtı ve bir daha dönmedi. Gelecekte bir gün Nesin Vakfı’nı kurup kimsesiz çocuklara yuva açma fikrinin çekirdeği, zihnine belki de bu zamanlarda düşmüştü.
Her aşaması zor bir hayat
Hayatındaki pek çok şey gibi öğrenim süreci de düz bir çizgi izlemedi Aziz Nesin’in. Ortaokulu üç ayrı okulda tamamlayabildi. Ardından Kuleli Askerî Lisesi’ni bitirdi. Harp Okulu’na girdi ve 1937 yılında subay çıktı. Maçka’da meslekî stajını yaparken bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğrenciydi. Mizacına pek uyduğu söylenemese de sekiz yıl subaylık yaptı. İlk öyküsü, 1941 yılında 7 Gün Dergisi’nde yayımlandı. Uzun sürecek yazarlık ve yayıncılık hayatının görünen ilk adımıydı bu. 1944’te bir şikâyet üzerine cezalandırılınca savunma yapmadan askerlik mesleğinden ayrıldı. Hak kazandığı emeklilik maaşını da reddetti. Aynı yıl, Aziz Nesin adını aldı. O kavgacı, mücadeleci, üretken yazar böylece edebiyat dünyasına ve toplumun hayatına dâhil olmuştu.
Yazmak, Aziz Nesin için yaşamsaldır demek yeterli gelmez, o yazma eylemini toplumsal bir görev ve sorumluluk olarak üstlenmiş gibiydi. Günlüklerinin bir yerinde şöyle yazar: “Bana sorsalar: -Dünyanın en büyük aşkını yaşamak mı istersin, yazmak mı? -Yazmak için yaşamak isterim.” (17 Mart 1982) Bir kütüphaneyi dolduracak kadar çok ve çeşitli esere imza attı. Mizah öyküleri, çocuk hikâyeleri, oyun, roman, şiir, günlük, deneme, anı, fıkra, siyaset yazıları… Mizahi öykülerinin her biri politik taşlamalar içerse de onlarla yetinmeyip siyasal içerikli roman ve öyküler, düşünce yazıları yazdı. Toplumun içinden, toplum için yazıyordu. Onun kadar halka inebilmiş; mektepte, kahvehanede, pazar yerinde, köy odasında okunan pek az Türk yazarı vardır. Çokça beslendiği Halk Hikâyeleri geleneğinin çağdaş bir temsilcisiydi bir bakıma. Zaman zaman durup yazar kimliğine baktı; yazdıklarını sorguladı. Yapmak istedikleri çoktu ve o, bunlara yetişemiyordu. Makas değiştirmek istediği ve bunu başardığı zamanlar da oldu. Özeleştiri yapmaktan çekinmezdi. “En büyük yanlışım” diye yazdı açık açık: “Biz her yana birden koştuk, koşmak zorunda bırakıldık… Tarih ekonomi, politika, edebiyatın her dalı, öykü, roman, tiyatro, sosyoloji, daha neler, neler… Olmaz, olmamalı böyle şey. Olur demek, hiçbiri tam olamaz demektir. Biz bu denli dallı budaklı alanlara yayılmayı isteyerek yapmadık. Yaşadığımız toplum koşulları bizden bunu istedi. Tıpkı içinde bulunduğumuz bir gemi delinip su almaya başlayınca, salondaki kemancının bile kemanı bir yana bırakıp deliği tıkamaya koşması gibiydi bizim durumumuz. Her açılan delikten yeni açılan öbür deliğe koşup durduk.” (Yeni Edebiyat, Ocak 1971 / Ah Biz Ödlek Aydınlar)
Başka türlü bir yazar olabilirdi
Asıl yapmak istediklerini yapamadığının farkındaydı, sonraki kuşaklardan gelecek eleştirileri de sezebiliyordu: “Bugünün bizden sonraki kuşaktan sanatçıları, pek zor anlayacakları bizim bu delikten deliğe koşmamız yüzünden sanatımızda uğradığımız kayıpları kınasalar da, biz bu yöndeki yanlışımız ve doğrularımızla ancak ne yapılabilirse onu yaptık.” Sartre’ın bir yerde söylediği gibi, “yalınayaklara ayakkabı yapmak dururken yazı yazmanın” mahcubiyetini duyan bir kuşağın mensubuydu o. Başka türlü bir yazar olmak ister miydi? Aynı yeteneklerle donanmış olarak başka bir ülkede doğmuş olsaydı, yine toplumcu bir yazar olurdu ama böylesine can havliyle çırpınmaz; iyi yazmanın, daha iyi yazmanın yollarını arardı. Sadece kendi yazınına odaklanabilseydi, belki Emile Zola çapında bir yazar olabilirdi ama o, böyle bir tutumu benimsemedi.
Aziz Nesin, toplumun kılcallarına kadar inebilmiş; oradan, aşağılardan, en süfli ve en yüce olanı görmüş, gözlemci yazar. Anlattıkları ezberden değil, hayatın içinden taşıp geliyordu kalemine. Hikâyelerinde yarattığı karakterler; üçkâğıtçısı, dümencisi, alığı, açgözlüsü, sömürgeni ile aramızda yaşayan insanlardı.
İflah olmaz bir “din düşmanı”mıydı?
“Din düşmanı” yaftası ömrü boyunca peşini bırakmadı. Aleyhine kampanyalar yürütüldü. Köpürtülen nefret ikliminde çok kere linç edilmekle, ölümle yüz yüze geldi. Sivas katliamında can yoldaşlarını yitirdi. O günden sonraki hayatı, bir bakıma yarım-eksik bir yaşamaktı. Boynuna asılan “din düşmanı” yaftasının aksine Aziz Nesin, İslam’ı kendisini yaftalayanlardan daha iyi biliyor ve dinin emrettiği dürüstlük, çalışkanlık, yardımseverlik, adalet, merhamet gibi kavramları yaşamına geçiriyordu. Onun karşı çıktığı din ve gerçek dindarlar değil; Allah ile aldatanlar, din ticareti yapanlar, siyasi çıkarları için dini kullananlardı. Yamuk-yılık, çıkar uğruna eğilip bükülen insanlarla yıldızı barışmazdı. Günlüklerinde şöyle yazar: “Hiç kimsenin sevmediği insanları ben de sevmem, ama onlara acırım; herkesin sevdiği insanlardansa iğrenirim. Bence insanların en aşağılığı, kendisini herkese sevdirmeye çalışanlardır. Düşmansız olmaya çalışan insanların düşmanıyım; çünkü onlar kendilerini düşmanlarına bile sevdirmek için insanlıklarından ödün vererek küçülürler.” (30 Ağustos 1984) Kendisi, çıkar uğruna küçülmeye tenezzül etmedi; ne askerlik yaşamında ne de gazetecilik- yazarlık mesleğinde sayısız defa girip çıktığı hapishanelerde eğilip büküldü.
Burnunun dikine giden bir aydın
Jean-Paul Sartre, Aydınlar Üzerine’nin girişinde, “Salt kendilerine yöneltilen suçlamalara bakılacak olsa, aydınların çok büyük suçlular olmaları gerekir.” derken, Aziz Nesin soylu aydınlardan bahsediyor gibidir. Politikacılar, gazeteler, dergiler, neredeyse bütün felaketlerin sorumlusu olarak aydınları işaret etmekten çekinmez. Sadece suçlanmakla kalsalar iyi; haklarında sık sık ölüm ilanları verilir, ortadan kaldırılmaları için. Egemen çevrelere göre onlar oldum bittim “vatan haini”dir. Nesin’in hayatı bu türden suçlamalara maruz kalarak geçti. Kovuşturma, soruşturma, defalarca hapis, sürgün ve ölüm tehditleriyle…
Peki, aydınlar bütün bu suçlamalar, baskılar karşısında inandıklarını söyleyip yazmaktan vaz mı geçerler? Vazgeçenler, susanlar, saf değiştirenler oldu fakat Aziz Nesin her zaman burnunun dikine gitti, bildiğini okudu. Kendini ilgilendirmeyen şeylere burnunu sokan bir aydın tipiydi o. Bu tavır, zaten aydın olmanın doğasında yok muydu? Sartre’ın belirttiği üzere aydın, üstüne vazife olmayan şeylere karışan biridir. O, kimseden görev almaz, kendiliğinden harekete geçer. Bu işlevi yerine getirmesi için onu kimse görevlendirmemiştir ve statüsünü herhangi bir otoriteye borçlu değildir. Yine Sartre’a başvurarak söylersek, “Bir malzemeden beklenen direnç, onun maruz kaldığı baskıya göre kendini gösterir.” Aziz Nesin, baskılar karşısında hep dirençli kaldı. Sert, ciddi ve dönüşsüz… Baskılar onun direncini artırdı. Kadrosunda yer aldığı Marko Paşa dergisi her kapatılıştan sonra küllerinden doğarak başka bir isimle geri döndü. En zor zamanlarda (1975-1980/ 1987-1989) Türkiye Yazarlar Sendikası başkanlığını sürdürdü Nesin. Kenan Evren diktasına bayrak açan Aydınlar Dilekçesi’ne önayak oldu. Cumhurbaşkanlığı’na ve TBMM’ye sunulan dilekçe sonrası Evren, aydınlara savaş açtı. Nesin’in de aralarında olduğu 59 imzacı, sıkıyönetim mahkemesinde yargılandı.
Yazmaya Aziz Nesin olacaktı…
Eserleriyle birçok kuşağı etkileyen, toplumsal mücadele dinamiklerini diri tutan Aziz Nesin (1915-1995), şimdi 110 yaşında. Dünyayı kendisine dar edenlerin aksine o, geride dikili taşı olan bir mezar bile bırakmak istemedi. Gövdesi, Nesin Vakfı’nın bahçesinde, bilinmeyen bir köşede toprağa karışıp kayboldu. Düşünceleri ise kitapları ve yetiştirdiği öğrenciler aracılığıyla yaşamaya, yaşatılmaya devam ediyor. Uçsuz bucaksız Aziz Nesin külliyatı bugün ne kadar okunuyor, bilmiyorum. Bildiğim bir şey varsa o da yaşadığımız bu “Post-truth” çağda, hayatın kendisinin çoktan mizahı aşmış olduğu… Onun mercekle bakarak toplumun derinlerinden devşirip yazdığı saçmalıklar, bayağılıklar, kara-mizah örnekleri, bugün hayatımızı bütünüyle sarmış durumda. Cemal Süreya’nın deyişiyle “güncel, toplumsal olaylar içinde bir Aziz Nesin ataklığına, bir Aziz Nesin tavrı”na her gün, her saat ihtiyaç duyduğumuz ise apaçık ortada. Onun yapıtlarıyla büyüyen ve ülkede olup bitenden sıtkı sıyrılan bizler, Necatigil’in Orhan Kemal için söylediği dizeyi uyarlayarak sık sık, “Yazmaya Aziz Nesin olacaktı” diyoruz ve daha da diyeceğiz.”
Mehmet Kalaycı.

Çizim Demirhan Ocak

Mahmut Esat Bozkurt 1892’de Kuşadası’nda doğdu. 1912’de, İstanbul Hukuk Mektebi’nden mezun olan Mahmut Esat Bey, İsviçre’de Fribourg Üniversitesi’nde yeniden hukuk öğrenimi gördü. 1919’da İsviçre’nin Lozan kentinde kurulan Türk Talebe Cemiyeti’nin başkanlığına seçildi.
Bugün kimilerinin “elitist” diye karalamaya çalıştığı Mahmut Esat Bozkurt sadece hukuk öğrenimi görmemiş, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere yurda dönerek Kuşadası’nda Kuvayi Milliye’yi kurmuştur.
Mahmut Esat Bey, 23 Nisan 1920’de TBMM’nin 1. Döneminde İzmir’den milletvekili olarak Meclis’e girdi. 1922’de Rauf Bey’in (Orbay) başkanı olduğu İcra Vekilleri Heyeti’nde İktisat Vekilliğine (Ekonomi Bakanlığı’na) seçildi. Önerisi üzerine Türkiye’de ilk kez “Milli İktisat Kongresi” 17 Şubat 1923’de İzmir’de toplandı.
20 Nisan 1924’te kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun hazırlayıcıları arasında yer aldı. 1924’de, Ali Fethi Bey’in (3. Hükümet) kabinesinde Adliye Vekilliği’ne (Adalet Bakanlığı’na) atandı. 5 Kasım 1925’te Ankara Hukuk Mektebi’nin açılmasında emek sarfetti.
Türk Medeni Yasası, Türk Ceza Yasası, Kabotaj Yasası, Borçlar Yasası, Ticaret Yasası, Hukuk Muhakemeleri Usulü Yasası temel yasaları hazırladı.
“BOZKURT-LOTUS” DAVASINI KAZANDI
Mahmut Esat Bey, Cumhuriyet tarihinde “Bozkurt-Lotus” olayı olarak adlandırılan, Bozkurt adlı Türk gemisiyle Lotus adlı Fransız gemisinin 2.8.1926’da Ege’de çarpışması nedeniyle iki ülke arasında çıkan anlaşmazlıkta 1927’de Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni Lahey Uluslararası Adalet Divanı’nda temsil etti. Kazada 8 Türk denizcisinin ölmesi üzerine Fransız kaptan Türk Adliyesi tarafından tutuklanmış, bu tutuklama Fransa ile sorunlara neden olmuştu. Türkiye olayı Lahey Adalet Divanı’na götürmüş ve dava 7 Eylül 1927’de Türkiye lehine sonuçlanmıştı. 1934’de Soyadı Yasası kabul edildiğinde, Atatürk, bu davadaki başarısına dayanarak Mahmut Esat Bey’e “Bozkurt” soyadını verdi.
1930 yılı sonlarında Adliye Vekilliği’nden istifa ettikten sonra, Ankara Hukuk Fakültesi’nde “Devletler Hukuku”, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde “Anayasa Hukuku” profesörlüğü yaptı.
TÜRK DEVRİMİ’NİN TEORİSYENİ
“Cumhuriyet Savcısı” unvanının isim babası olan Bozkurt hukukçu kimliğinin yanı sıra “Atatürk İhtilali” dediği Türk Devrimi’nin Teorisini yapmıştır. Atatürk ilkelerini yerli yerine oturtmuştur.
Laiklik ilkesi konusunda şöyle diyordu:
“Dinin devlet, devletin din işlerine karışmaması, bunların birbirinden ayrı kalması, onca matlup ve mültezem idi. Din bir vicdan meselesi olduğuna göre, Atatürk bunda pek haklı idi.”
1933 yılında Bursa’da meydana gelen olaylar sonrasında Diyanet İşleri Başkanlığı ile ilgili bugün de süren tartışmaya ilişkin şu öneride bulunmaktadır:
“Bence bugün dahi halli lazım gelen bir cihet vardır. Diyanet işlerinin yavaş yavaş devlet bütçesinden ayrılması, yalnız devletin yüksek nezareti altında, fakat hususi varidatla, mesela Kanunu Medeniye uygun tesisatla idare edilmesi icap eder. Vaizlerin büyük şehir imamlarının Darülfünun ilahiyat şubesi mezunları olması ve lisan bilir kimseler arasından seçilmesi lazımdır. Küçük şehir imamlarının ise mevkilerile mütenasip bir tahsil görmeleri Layikliği anlamaları çok faidelidir.”[1]
Devletçilik anlamında “Devlet Sosyalistliği” tabirini kullanarak liberalizmi eleştirmiştir:
“Türk milleti, medeni bir millet sıfatıyla, memleketi şimendiferleriyle, yollarıyla, kanallarıyla, fabrikalarıyla imar etmek, sömürgelikten kurtulmak için sanayisini korumak, ziraatını inkişaf ettirmek, uluslararası ticaretine genişlik vermek zorundaydı. Başka türlü 20. Yüzyılda hiçbir anlam ifade edemez! Yaşayamazdı. Nasıl ekonomik bir politika takip etmeliydi? Bize her yönden uyan ekonomik politika, devletçilik, devlet sosyalistliği idi.”
KOMÜNİZM VE KARL MARKS İLGİSİ
Bozkurt, Komünist olmamakla beraber Komünizmi ve Karl Marks’ı özellikle ekonomik alanda anlamak gerektiği fikrindedir:
“Ben komünist değilim. Bununla beraber (Karl Marks)ın ve büyük Komünist şeflerden (Lenin)in düşüncelerinde milliyetçilik ve demokrasinin noksanlarını tamamlamak için istifadeli bir çok noktalar vardır.”[2]
Hasan İzzettin Dinamo’nun anlatımına göre; 1920, 1921 yıllarında Bozkurt, Atatürk’ün karargahı olan Ziraat Mektebi’nde, koltuğunun altında Karl Marks’ı “Kapital” kitabını taşımış ve öğrendiğini gibi Atatürk’e de anlatmıştır.[3]
Bozkurt Marks’ı “derin, çetin” bulur ve “Marx’in anlayabildiğim yerlerini çok yüksek buldum. Baş dönmeden erişilmesi zor denecek kadar yüksek!” der.
Bozkurt, “Karl Marx ve Türkler” adlı yazısında, Karl Marks’ı “Kapital” kitabının neden Türkçe’ye çevrilmediği hususunda şöyle hayıflanmıştır:
“Marx’ın “Kapital” adli büyük eseri bütün dillere çevrildi. Onu bizim dilimizde ne zaman okuyacağız?. Marx’ın eserlerinin dilimize çevrilmesi “sağa ve sola doğru bulanık sularda balık avlamak isteyenlerin takkesini düşürecektir”; ortada hak ve gerçek egemen olacaktır. Ancak, Marx’ tan söz açılınca akla hemen “Komünistlik” gelir. Halbuki o kadar telaşa da gerek yoktur. Marx’ın filozofluğu iktisatçı yanından çok üstündür; “onun bilinmemesi kültür bakımından bir eksikliktir. Büyük bir eksik.”[4]
BAĞIMSIZ KİŞİLİĞİNE ÖRNEK: BAŞKANLIK YETKİSİNE KARŞI ÇIKIŞ
Kanunu Esasi Encümeni’nin hazırlayıp 9 Mart 1924 günü Meclis’e sunduğu anayasa taslağının 25. maddesi cumhurbaşkanına meclisi feshetme yetkisi vermekteydi:
“Madde 25: Meclis kendiliğinden seçimlerin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Reisicumhur da Hükümetin görüşünü aldıktan sonra gerekçesini Meclis ve millete bildirmek şartıyla buna karar verebilir.”[5]
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu hazırlayan komisyonda görev alan Mahmut Esat (Bozkurt) “meclisin nasıl böyle yok hükmündeymiş gibi feshine karar vermek mümkündür?” diye sorarak Cumhurbaşkanına mutlak fesih yetkisi verilmesini karşı çıkar. Dahası bütün anayasa hukuku tarihi içinde “bundan büyük darbe” yapılmadığı kanaatindedir. Bugünkü anayasa taslağındaki gensoru, meclis soruşturması, sözlü soru hakkının kaldırılmasını andırırcasına meclisin gensoru, bütçeyi inceleme, eleştirme hakkından da mahrum kaldığını, bütçe eleştirilerinde kendini sıkıntılı bir vaziyette gören hükümetin fesih için Cumhurbaşkanı’na gideceği noktasında uyarır:
“Efendiler, bu şekli kabul ettiğiniz takdirde netice şudur: Kayıtsız ve şartsız millet hâkimiyetini temsil eden ve sözde yürütme ve yasama yetkilerine sahip olan bu yüce Meclis, bütün bu inkılabı sırtında yürüten bu yüce Meclis gensoru hakkından bile mahrum olmaktadır; bütçeyi incelemek, eleştirmek hakkından da mahrum olmaktadır ki, bütçeyi incelemek hakkı meşrutiyetlerin gerekçesidir. Malumu âliniz ilk Meşrutiyet bütçenin incelenmesinden doğmuştur. İngiltere’de bütçe hususunda tartışmalar meydana gelmiştir. Halk bütçeyi inceleyeceğini, kral bu hakkı vermeyeceğini söylemiş, ihtilal çıkmış. Neticede halk, bu hakkı elde etmeyi başarmıştır. Fakat bu fesih hakkı bu suretle verildiği takdirde, yine tekrar işaret ediyorum, gensorunun manası yoktur; gensoru karşısında kendisini sıkı bir mevkide gören bir kabine, mutlaka meclisin feshi için reisicumhura gidecektir. Bütçe eleştirilerinde kendini müşkül bir vaziyette gören kabine, mutlaka fesih için reisicumhura gidecektir.
Efendiler, o takdirde Büyük Millet Meclisi’nin bir gensoru hakkı kalmayacağı gibi, bütçeyi eleştirmek hakkı bile kaldırılmış demektir.”[6]
Bozkurt’a göre mesele Cumhurbaşkanı değil “bütün bir Türk geleceği”ydi.[7]
Fesih kararı alındığında ortaya çıkacak kargaşa konusunda da meclisin dikkatini çeker. Meclisin, kendisini feshedileceği haberini aldığında fesih kararını kaldırmak için toplanacağını, bu durumda Hükümetin zorda kalarak istifa etmek mecburiyetinde kalacağını belirtir. Cumhurbaşkanı da zor durumda kalacağından onun da istifa etmek durumunda kalacağını, makamını terk etmezse memlekette bir ihtilâl olacağından kaygısını dile getirir:
“Efendiler, bir meclis vardır, tasavvur buyurunuz ki kabine meclisi fesheyleyecektir ve diğer bir ayan meclisi de yoktur. Meclis, feshedileceğini haber almıştır ve bir saat evvel kabinenin fesih kararına ait olan maddeyi ben kaldırdım demiştir. Kabine o vakit nereye gidecektir ve ne yapacaktır? Arkadaşlar, üçte iki çoğunluk lazımmış, fesih zamanında çoğunluk bile olur efendiler. O zaman ne olacaktır efendiler? Kabine mevkiini terk edecektir. Bittabi reisicumhur da müşkül mevkide kalacağından, o da mevkiini terk etmek ihtiyacını görecektir. Bu olmadığı takdirde memlekette bir ihtilal olacaktır.”[8]
127 aleyhte oyla Meclis tarafından reddedilmesini sağlamıştır. Bu olay “Atatürk diktatörlük yetkisine sahipti” diyenleri haksız çıkardığı gibi Bozkurt’un bağımsız kişiliğini de gösterir.
Türk Devrimi’nin teorisyeni, büyük hukukçumuzu saygıyla anıyorum.
MUSTAFA SOLAK
[1] “Laiklik Nedir? Mahmut Esat B. Diyor ki”, Yeni Asır, 23 Mart 1933.
[2] Mahmut Esat, “Bir Hasbihal: Dünya Nereye Gidiyor? 3”, Yeni Asır, 8.8.1933.
[3] Hasan İzzettin Dinamo, İkinci Dünya Savaşında Edebiyat Anıları, De yay., İstanbul, 1984.
[4] Mahmut Esat Bozkurt, “Karl Marx ve Türkler”, Tan ,26 Temmuz 1935.
[5]TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 2, c.7, Hazırlayan: TBMM Zabıt Kalemi Müdürlüğü, Ankara, s.219.
[6] TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 7, İçtima senesi 1, İnikat (Birleşim): 7, Celse 1, 9.03.1924, s.240.
[7] Aynı yer.
[8] Age, s.240-241.

:SARIKAMIŞ’TAN MENEMEN’E / YAZIK OLDU GONCA GÜLÜN TAZELERE
Ne çok dinlemişizdir Ruhi Su’nun sesinden:
“Oltu’dan girdik de Sarıkamış’a / Akıl ermez orda yatan üleşe / Askeri kırdıran Enveri Paşa / Kitlendi kapılar, mekân ağladı,
Yüzbaşılar, yüzbaşılar /Tabur tabura karşılar /Yağmur yağıp gün değişin /Yatan şehitler ışılar,
İbrişimin kozaları / Battın Avşar kazaları / Sarıkamış’ta kırıldı / Gonca gülün tazeleri”
Aralık ayı Türkiye tarihinin acılar tarihidir aynı zamanda. İttihat Terakki lideri Enver Paşa’nın öz amcası Halil Paşa’nın emir subayı Selahattin’e, “Bir Alman oyunu” diye tanımladığı, yurt savunmasının ötesinde düşüncelerle, Turan uğruna yola çıkan doksan bin vatan evladının, gonca gül tazesinin, kara ve soğuğa kurban olduğu korkunç Sarıkamış olayları 111 yıl önce, 22 Aralık 1914- 6 Ocak 2015 tarihleri arasında yaşandı. Bu olaylar şimdi birileri tarafından kayıtlara farklı geçirilmeye çalışılıyor olsa da en gerçek cephesini yazıya aktarmış Yüzbaşı Selahattin’in anıları ve Ruhi Su’nun dilinden ağıtlaşan halk türküsü işin en doğrusunu işaret eder (İlhan Selçuk’un “Yüzbaşı Selahattin’in Romanı” adlı, Atatürk’ün “Gök” adıyla telsiz aracılığıyla yazışıp konuştuğu, gereğinde kolordu komutanlarını derdest edip kendisine getirmesini istediği bir yüzbaşının on altı ciltlik anılarından derlenmiş roman, mutlaka okunmalı).
Aynı tarihler, Ardahan’da geçici bir süre Alman Yüzbaşı Stangle komutasında Karadeniz’den gelen, o kış kıyamette büyük bir sürpriz yaparak Sakora Geçidi’ni aşarak Ardahan’a giren, Rusların gelen gücün büyüklüğünü bilmemesi ve geri çekilmesi nedeniyle geçici bir süre şehirde egemen olan bir tabur askerle İttihat Terakki’ci Yakup Cemil komutasındaki Sinop mahkûmlarının yöredeki Rum ve Ermenilere yönelik saldırılardan sonra geri dönen, aralarında gönüllü Ermeni askerlerin de olduğu Çarlık Rusyası kuvvetlerinin yerli halka karşı büyük bir kırıma geçtiği zamana denk gelir. Ölçek Köyü’nde Hasanlar adıyla bilinen soyumuzun isim babası, Eyüp Dedemin de babası Hasan, o zaman diliminde öldürülmüştür.
23 Aralık 1930 tarihinde yaşanan bir diğer olay, İzmir’in Menemen ilçesinde, yeşil bayrak açarak halkı din adına kışkırtan, şeriat isteyen bir grup tarafından askerliğini yedek subay olarak yapmakta olan öğretmen Mustafa Fehmi Kubilay’ın ve yardımına koşan bekçiler Hasan ve Şevki’nin öldürülmesi, başlarının kesilerek sokaklarda dolaştırılmasıdır. Bir yanı bugünlere kadar uzanmış bu olay, Şeriat isteyen güçler ile laik anlayış arasındaki mücadeleyi vurgulaması açısından Cumhuriyet tarihinin önemli günlerinden biri kabul edilir.
Milli duygular da, dini duygular da istismar edilmeye başlandığında, ortaya böyle korkunç olaylar, kardeş kavgaları çıkmaktadır ve bu olayların arkasında dün Alman emperyalizmi varsa, sonrasında da İngiliz ve arkasından ABD emperyalistleri bulunmuştur. !” NATO örgütlenmesine bağlı gizli Gladyo güçleri “milliyetçi” duyguları, CİA bağlantılı terör de cemaat ve tarikatlar aracılığıyla “dini” duyguları kullanarak kardeş kavgaları çıkarmış, Cumhuriyet ilkelerini, farklı kültür ve inançların birlikte yaşama bilincini, millet olma duygusunu yok etmeye çalışmışlardır.
Böylesi acı olayların yaşandığı Aralık ayında, 27 Aralık 1919 günü Dikmen sırtlarından Ankara’ya giren, Kurtuluş Savaşı önderi ve Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Gâzi Mustafa Kemal’in “Yurtta Barış, Dünyada Barış!” parolasının önemi bir kez daha vurgulanmakta, Türkiye cumhuriyetinin laiklik ve bağımsız yargı ilkelerinin yaşama geçirilmesinin ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşılmaktadır.
Selam olsun Cumhuriyet ilke ve değerlerine, selam olsun, barış, adalet, özgürlük ve gerçek demokrasi isteyenlere…
Gününüz aydın olsun.
23 Aralık 2025, Alper Akçam

Ankara’da 20 yıl önce öldürülen Doç. Dr. Necip Hablemitoğlu cinayeti soruşturmasında yeni gözaltılar gerçekleşmesiyle birlikte gözler bu dosyaya çevrildi. Hakkında gözaltı kararı çıkarılan eski Özel Kuvvetler subayı emekli Albay Levent Göktaş yakalanamazken aralarında Özel Kuvvetçi eski askerlerin de olduğu yedi şüphelinin gözaltında işlemleri sürüyor. Soruşturma kapsamında Hablemitoğlu cinayetinin iki ayağı olduğuna işaret ediliyor. Soruşturmada bir yanda Gülen yapılanmasında yer almakla suçlanan Mustafa Özcan ve Enver Altaylı’nın cinayetin talimatını vermek, diğer yanda Levent Göktaş liderliğindeki eski Özel Kuvvetler mensubu askerlerin ise cinayeti işlemekle suçlandığı öğrenildi. Savcılık, iki grup arasında irtibat tespit etti.

Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hablemitoğlu’nun 18 Aralık 2002 tarihinde evinin bulunduğu Çankaya’daki Portakal Çiçeği Sokağı’nda öldürülmesine ilişkin 20 yıldır süren soruşturmada, eski Özel Kuvvetler subayı Gökhan Nuri Bozkır’ın Ukrayna’dan Türkiye’ye getirilip itirafçı olmasının ardından önceki gün ikinci dalga operasyon gerçekleştirildi.

Operasyonda yedisi eski Özel Kuvvetler Komutanlığı mensubu asker, ikisi sivil olmak üzere dokuz kişi hakkında gözaltı kararı çıkarıldı. Bu kapsamda eski Özel Kuvvetçiler Tarkan Mumcuoğlu, Fikret Emek, Altan Bora, Bülent Kutsal, Kamil Metin ile siviller Memiş Aytekin ve Osman Tuncer gözaltına alındı. Ergenekon davasında beş yıl hapis yatan emekli Albay Levent Göktaş ve Tan Dervişoğlu’na ise ev ve iş yerlerinde yapılan aramalarda ulaşılamadı.

Şüpheli eski asker Tan Dervişoğlu, yurt dışında çalıştığı için yakalanamamıştı. Türkiye’ye dönen Dervişoğlu, İstanbul Havalimanı’nda yakalanarak Ankara Emniyeti’ne teslim edildi. Soruşturma kapsamında hakkında yurt dışı çıkış yasağı bulunan Göktaş ise yakalanamadı.

10 soruda Necip Hablemitoğlu cinayeti
Peki, Necip Hablemitoğlu neden öldürüldü, Hablemitoğlu cinayeti dosyasında kim neyle suçlanıyor? DW Türkçe, bir kısmına ulaştığı soruşturma dosyasından bu soruların yanıtını arayarak 10 soruda Hablemitoğlu cinayetine mercek tuttu?

Hablemitoğlu nasıl öldürüldü?
Necip Hablemitoğlu, cinayet öncesinde “Alman Vakıfları ve Bergama Dosyası” adlı kitabı çıkarmış, daha sonra Emniyet içerisindeki Gülen yapılanmasını anlattığı Köstebek kitabının yazımını tamamlamış ve kitap basım aşamasına gelmişti. Olay tarihinde 48 yaşında olan Necip Hablemitoğlu, 18 Aralık 2002 tarihinde saat 20:40 sıralarında Portakal Çiçeği Sokağı’nda 40 numaralı bina otoparkında iki kurşunla öldürüldü.

Sokakların boş olduğu Galatasaray-Ankaragücü maçı sırasında cinayeti işleyen saldırgan, silahla önce Hablemitoğlu’nu sağ gözünden vurdu. Mermi çekirdeği başının arkasından çıkarak kayboldu. Bu atışın yakın mesafeden yapıldığı tespit edildi. İkinci mermi ise Hablemitoğlu yere düştüğü sırada başının üzerine sıkıldı. Mermi, başından ilerleyerek akçiğer ve kalbini parçalayarak vücudunda kaldı. Olay yeri inceleme ekipleri yerde bir adet MKE 9 P ibareli, bir adet de LUGER 9 mm FRONTIER ibareli iki adet kovan ele geçirdi. Otopside Hablemitoğlu’nun vücudundan çıkan mermi çekirdeğinin, ucunun kesili olduğu belirlendi. Mermi çekirdeklerinin ucunu o dönem Özel Kuvvetler askerleri ile Özel Harekat polisleri kullanıyordu. Silah sesini duyan bir görgü tanığı, sokakta gördüğü uzun boylu bir kişinin aracına binerek ışıkları yakmadan karanlıkta ilerlediğini söyledi.

Şengül Hablemitoğlu ne dedi?
Prof. Şengül HablemitoğluProf. Şengül Hablemitoğlu
Prof. Şengül HablemitoğluFotoğraf: privat
Prof. Şengül Hablemitoğlu, cinayetle ilgili ilk ifadesinde olay günü araç içerisinde dini müzik dinleyen şüpheli iki kişiyi gördüğünü, akşam aracını park ederken de yine bir şüpheli araç gördüğünü ifade etti. 1997 yılının Mart ayından sonra Fethullah Gülen ile ilgili bir takım kasetler yayımlamaya başladığında, e-posta üzerinden tehditler aldıklarını belirten Hablemitoğlu, 2001 yılında “Seni çok iyi tanıyoruz, her gün nereye gidip geldiğini biliyoruz, bir gün ensende bir kurşun hissedeceksin” şeklinde bir e-posta geldiğini anlattı. Hablemitoğlu, bundan sonra gelen mesajlarda da, “Sonunda cezanı bulacaksın” benzeri tehditler aldıklarını ifade etti. Bir keresinde arabasının lastiklerinin kesildiği belirten Şengül Hablemitoğlu, “Eşim son günlerde oldukça tedirgindi” ifadesini kullandı.

Eski askerler neden suçlanıyor?
Savcılığın iddiasına göre Hablemitoğlu cinayetini Özel Kuvvetler Komutanlığı’nda görevli MAK timi yaptı. Olayda Özel Kuvvet mensuplarının kullandığı ucu kesik mermi kullanılması bunun işareti olarak değerlendirildi. Bu timin başında ise emekli Albay Levent Göktaş bulunuyordu. Göktaş’ın talimatıyla bizzat Gökhan Nuri Bozkır, Hablemitoğlu’nun evinin önünde hurdacı kılığında keşif yaptı. Bozkır, ifadesinde bunu ayrıntısıyla anlattı.

Necip Hablemitoğlu nasıl takip edildi?
Şanlıurfa’da IŞİD’e götürülmek istenirken yakalanan infilaklı fitilleri dosyasının sanığı da olan eski Özel Kuvvetler mensubu Gökhan Nuri Bozkır, Ukrayna’da MİT tarafından yakalanarak geçen Ocak ayında Türkiye’ye getirilmişti. Daha sonra Savcılık tarafından sorgulanan ve tutuklanan Bozkır’ın cinayetin işlendiği gün, telefonunu kapalı tuttuğu tespit edildi.

Prof. Necip Hablemitoğlu cinayetinin zanlılarından Eski Özel Kuvvetler Subayı Gökhan Nuri BozkırProf. Necip Hablemitoğlu cinayetinin zanlılarından Eski Özel Kuvvetler Subayı Gökhan Nuri Bozkır
Gökhan Nuri BozkırFotoğraf: DHA
Soruşturma savcılığı, bu “iz” üzerinden Bozkır’ı tespit etti. Bozkır, telefonunu açtığında Gölbaşı’nda bulunan Mogan Gölü’nden sinyal verdi. Bozkır’ın burada telefonunu bir astsubayın telefonuna takarak açtığı bilgisi de soruşturma dosyasına girdi. Bozkır’ın cinayetten önceki günlerde keşif yaptığı sırada telefonunun cinayet bölgesinden sinyal verdiği de belirlendi.

Bozkır’ın yine Hablemitoğlu’nun evinin önünde görülen şüpheli aracı kullanan kişilerle irtibatı tespit edildi. Bu kişilerin o dönem ifade vermeye çağrıldığı ve Bozkır’ın bu kişileri aradığı HTS kayıtlarına yansıdı. Gökhan Nuri Bozkır’ın olaydan dört gün önce konferans vermek üzere Eskişehir’e giden Hablemitoğlu’nu Sivrihisar’a kadar takip ettiği de HTS kayıtlarına yansıdı. Yine Hablemitoğlu’nun ders verdiği Tandoğan’daki fakültenin çevresinde sinyal veren bazı Özel Kuvvetler mensubu şüpheli askerlerin Bozkır ile irtibatı tespit edildi. Yani, Hablemitoğlu adım adım izleniyordu.

Gözaltına alınan askerin 15 Temmuz ayrıntısı ne?
Gözaltına alınan isimlerden emekli subay Altan Bora da dikkat çekici bir asker. Altan Bora, 15 Temmuz darbe girişimi sırasında astsubay Ömer Halisdemir tarafından öldürülen Tuğgeneral Semih Terzi ile birlikte Diyarbakır’dan askeri uçakla Ankara’ya gelen ekibin içindeydi. Etimesgut Özel Hava Alay Komutanlığı’na inen uçaktaki askerlerin bir kısmı Terzi ile birlikte helikopter ile Özel Kuvvetler Komutanlığı’na gitti. Altan Bora’nın arasında bulunduğu bazı askerler ise Etimesgut’ta kaldı. Böylece Altan Bora sanık olmaktan kurduldu ve darbe davalarında tanıklık yaptı. 15 Temmuz darbe girişiminin ardından terfi ettirilen Bora, daha sonra emekli oldu.

Tetikçi olmakla suçlanan asker kim?
Eski Özel Kuvvetler mensubu Tarkan Mumcuoğlu da Hablemitoğlu cinayetinde tetikçi olmakla suçlanıyor. Gazeteci Zihni Çakır, Gülen yapılanması soruşturması kapsamında verdiği ifadede, kendisine bu bilgiyi Gökhan Nuri Bozkır’ın verdiğini iddia etmiş fakat Mumcuoğlu’nun, o dönem Kazakistan’da görevde olduğu belirtilmişti. Ancak savcılık, Mumcuoğlu’nun olaydan önce başka bir ülke üzerinden Türkiye’ye döndüğüne yönelik bilgilere ulaştı. Mumcuoğlu, Bozkır Ocak ayında Ukrayna’dan getirilmeden önce görev yaptığı kurumla ilişiği kesildi.

Cinayetteki Gülen bağlantısı iddiası ne?
Savcılığın yürüttüğü soruşturma kapsamında Gülen yapılanmasının üst düzey yöneticilerinden Mustafa Özcan ile halen tutuklu olan eski MİT’çi Enver Altaylı da şüpheli olarak dosyada yer alıyor. Savcılık, cinayet talimatının Gülen yapılanması tarafından verildiği iddiası üzerinde duruyor. Bunun dayanağı olarak Mustafa Özcan ve Enver Altaylı’nın, Köstebek kitabını yazma çalışmaları süren Necip Hablemitoğlu ile ısrarla görüşmeye çalışmaları gösteriliyor. Bu konuda eski Sağlık Bakanı Halil Şıvgın ile eski AKP milletvekili Ramazan Toprak’ın aracı yapıldığı tanık ifadelerine yansıdı.

Enver AltaylıEnver Altaylı
Enver AltaylıFotoğraf: picture-alliance/dpa/Familie
Şengül Hablemitoğlu soruşturma kapsamında verdiği ifadede bunu ayrıntısıyla anlattı. Halil Şıvgın ve Ramazan Toprak ifadelerinde Hablemitoğlu ile bir araya geldiklerini, bir görüşmeye Abdullah Gül’ün de katıldığını ifade etti. Halil Şıvgın, Nisan 2002’de ofisinde yapılan görüşmeye Enver Altaylı’nın da geldiğini söyledi. Altaylı’nın yine soruşturma kapsamında tutuklanan Aydın Köstem’i kullanarak Hablemitoğlu’na ulaşmaya çalıştığı belirtildi. Aydın Köstem’in de bu konuda yazar Ergün Poyraz’ı aracı yapmaya çalıştığı iddia edildi. 15 Temmuz darbe girişimi sırasında Enver Altaylı’nın Ankara’da Aydın Köstem’in evinde kaldığı öne sürüldü.

Özcan-Altaylı ile askerlerin ilişkisi var mı?
Soruşturma kapsamında Mustafa Özcan ile Enver Altaylı’nın cinayetin Özel Kuvvetler içerisinde Levent Göktaş’ın liderliğindeki askerlere yaptırıldığı iddia ediliyor. Buna ilişkin delil olarak da Özcan ve Altaylı ile askerler arasındaki irtibata dikkat çekiliyor. Özellikle Enver Altaylı ile Levent Göktaş’ın o dönem irtibatlı olduklarına yönelik delillerin dosyaya girdiği öne sürülüyor. Yine “paramiliter unsur” olarak görülen Aydın Köstem’in de hem şüpheli askerler hem de Enver Altaylı ile yakın ilişkisi olduğu, aradaki bağlantıyı sağladığı iddia ediliyor.

Necip Hablemitoğlu neden öldürüldü?
Soruşturma dosyasına giren bilgilere göre, Hablemitoğlu’nun öldürülmesiyle ilgili iki tez öne çıkıyor. Mustafa Özcan ve Enver Altaylı’nın Hablemitoğlu’nun Emniyet içerisindeki Gülen yapılanmasını anlattığı Köstebek kitabının çıkmasını engellemek için cinayetin işlenmesini sağladığı savunuluyor. Emekli Albay Levent Göktaş’ın ise o dönem MİT Müsteşarı olmayı istediği, buna karşılık aynı beklenti içinde olan Necip Hablemitoğlu’nu kendisine rakip olarak gördüğü ve bu nedenle cinayetin işlendiği tezi öne sürülüyor.

Dava ne zaman açılacak?
Soruşturmayı yürüten Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, gözaltındaki şüpheli eski askerlerin ifadelerini alacak. İfade işlemleri tamamlandıktan sonra savcılığın iddianame yazımına başlaması bekleniyor. İddianamenin de bu yıl içinde düzenleneceği ifade ediliyor.

https://www.dw.com/tr/necip-hablemito%C4%9Flu-dosyas%C4%B1nda-kim-neyle-su%C3%A7lan%C4%B1yor/a-62086406