Saygıyla…
“Kalk ayağa
Dağlara bak
Rüzgarın, güneşin ve suyun kaynağına
Sen ey işçi
Sen ki nehirlerin yatağını değiştiren
Sen ki direncin buğdayını eken biçen
Kalk ayağa
ELLERİNE BAK”
Bildirge /Victor JARA
Ne türkü söyleme aşkımdan ne de sesimi
Dinletmek için değil bunca türkü söylemem.
Benim namuslu gitarımın sesi
Hem duygulu hem de haklıdır.
Dünyanın yüreğinden çıkar
Bir güvercin gibi kanatlı
Kutsal su gibi şefkatli,
Okşar gitarım öleni ve yiğidi.
Şarkım amacına kavuşur
Violetta’nın dediği gibi.
Pırıl pırıl coşkulu durmak bilmez
Ve bahar kokan bir işçidir!
Gitarım ne zenginlerin gitarıdır,
Ne de başka bir şeyin.
Şarkım bir yapı iskelesidir
Eriştirir bizi yıldızlara.
Katıksız gerçekleri şarkısında
Söylerken bir insan ölmek pahasına,
Anlamını bulur o şarkı
Damarlarında atarken.
Şarkım ne gelip geçici övgüler düzer
Ne de başkalarına ün katar,
Yoksul ülkemin
Kök salmıştır toprağına.
Orada, her şeyin bittiği
Ve her şeyin başladığı yerde,
Söylerim o her zaman yiğit ve derin
Sonsuza dek yeni olacak şarkıyı.
(Victor Jara)
D: 28 Eylül 1932, Chillán Viejo, Bío-Bío bölgesi
Ö: 16 Eylül 1973
Şilili şarkıcı ve müzisyen.
Şili kültür ve müziğinde son derece önemli etkileri olmuş bir sanatçıdır. Hayatı ve müziği ülkesinin aynası olmuş, içinde yaşadığı zamanı ve felsefesini yansıtmıştır.
11 Eylül 1973’te Augusto Pinochet’nin gerçekleştirdiği darbe sırasında, Víctor Jara “Teknik Üniversite”deki işi başında tutuklanır ve birçok yoldaşı gibi Şili Ulusal Stadyumu’nda işkence görür. Bir daha gitar çalamaması için elleri kırılır. Hatta bu korkunç işkenceler sırasında bile Jara, Unidad Popular ‘ın Venseremos şarkısını söylemeye çalışmaktadır.
Vahşice dövülen Jara, makinalı tüfekle öldürülür ve cesedi Santiago Mezarlığı yakınında bulunur. Karısı yine de onu onurlu bir şekilde defnetme imkânını bulur. Akabinde Şili’yi terk eden karısı 1994’te onuruna “Fundación Víctor Jara”‘yı kurar.
Victor Jara için kömür karası bir yazı
Victor Jara, hemen herkesin bildiği Şilili bir müzikçidir.
Doğumunu değil ama 16 Eylül 1973’deki ölümünü Şili’deki Pravda Muhabiri Vladimir Çerniçev’in anlatımıyla o yıllarda hemen herkes duydu:
“Victor Jara dudaklarında şarkıyla öldü. Onu yanından hiç ayırmadığı yoldaşı, gitarıyla birlikte stadyuma getirdiler. Ve şarkı söylemeye başladı. Öbür tutuklular, gardiyanların ateş açma tehdidine rağmen melodiye eşlik etmeye başladılar. Sonra bir subayın emri ile askerler Victor’un ellerini kırdılar. Artık gitar çalmıyordu, ama zayıf bir sesle şarkı söylemeyi sürdürdü. Bir dipçikle kafasını parçaladılar ve diğer tutuklulara ibret olsun diye ellerini kesip tribünlerin önüne astılar.”
Victor Jara, tam adıyla Víctor Lidio Jara Martínez, 28 Eylül 1932’de Santiago’da Lonquén köyünde doğdu. Babası Manuel çiftlikte kahyaydı. Annesi Amanda ailesinin geçimi için çok sayıda işte çalıştı. Victor’un babası çok içiyor ve annesine kötü davranıyordu. Bir süre sonra ailesini terk etti. Amanda hem ailenin geçimini tek başına sağladı hem de şarkı söyleyip, gitar çalmayı ve Şili halk müziğini oğluna öğretti. Annesinin ölümüyle sarsılan Victor eğitimini yarım bırakarak ilahiyat okumaya başladıysa da bu uzun sürmedi.Lonquén’e dönerek yakın arkadaşları ile kendini folklor eğitimine adadı.Universidad de Chile’de tiyatro okuluna başladı, çok sayıda tiyatro yapımında yer aldı. Halk Müziği Şarkıcısı Violetta Parra ile tanışınca yeniden folklor eğitimine döndü. 1966’da ilk albümü çıktı.
Jara’nın şarkıları fakir-zengin bir arada yaşayan bir toplumda, sıradan insanlara yaşamlarındaki sorunları gösterir. Birçok şarkısı haksızlıklara başkaldırıdır. Victor Jara Güney Amerika’da “Nueva cancion”(Yeni Şarkı ) diye anılan devrimci akımın en önemli temsilcilerindendir. Victor Jara birçok protest şarkıcı gibi komünistti, öteki şarkıcılarla birlikte Salvador Allende ve sol partilerin birleştiği bir hareket olan Unidad Popular yararına birçok konser verdi. 11 Eylül 1973’de Augusto Pinochet’nin gerçekleştirdiği darbede, işi başında tutuklanıp birçok yoldaşıyla Şili Ulusal Stadyumu’nda işkence gördü. Bir makineli tüfekle öldürüldü, cesedi Santiago Mezarlığı yakınında bulundu. Karısı onu defnettikten sonra Şili’yi terk ederek 1994’te onuruna “Fundación Víctor Jara”‘yı kurdu.
Bugün Víctor Jara’nın Santiago mezarlığındaki mezar taşında Hasta La Victoria / “Zafere kadar!” notu var. Eylül 2003’te öldürülmesinin 30. yıl dönümünde öldürüldüğü Şili Ulusal Stadyumu’nun ismi Estadio Víctor Jara olarak değiştirildi.
(Sennur Sezer)
/*/
Geç gelen adalet: Victor Jara’nin katili suçlu bulundu
Şilili şarkıcı ve müzisyen Victor Jara’nın katili, teğmen Pedro Pablo Barrientos Nuñez’in davası sonuçlandı
Kültür Sanat
29 Haziran 2016 – 11:33
Pinochet rejimi tarafından katledilen devrimci sanatçı Victor Jara hakkında açılan davada jüri, cinayetten yargılanan Pedro Pablo Barrientos’un suçlu bulunması üzerine, Jara’nın ailesine 28 milyon dolar (yaklaşık 81 milyon lira) tazminat ödenmesine karar verdi.
Pinochet rejiminin düşmesinin ardından 1989 yılında ABD’ye kaçan ve burada evlenerek vatandaşlık alan Barrientos’un suçlu bulunması, Şili’ye iade edilmesine ve Şili’de tekrar yargılanmasına imkan verebilir. Barrientos, dört yıl önce Şili’de cinayetle suçlanan dokuz emekli ordu görevlisinden biriydi ancak ABD, Şili hükümetinin suçluların iadesi içın yaptığı talebe resmi bir cevap vermemişti.
Jara’nın İngiliz eşi Joan Turner Jara ve kızları Amanda Turner Jara ve Manuela Bunster adına davayı açan Kaliforniya merkezli insan hakları grubu Adalet ve Hesap Verme Merkezi’nin hukuk direktörü Kathy Roberts, dava sonucunun ABD Adalet Bakanlığı üzerindeki baskıyı arttıracağına inandığını söylüyor. “Bu sonuç sadece müvekkillerimiz ve Victor Jara için değil, yıllar önce Şili Stadyumu’nda yakınlarını kaybeden diğer aileler için de adaletin yolunu açıyor”
GEÇ GELEN ADALET
“Orada ne olduğuna ışık tutan deliller sunduk ve umuyoruz ki bu süreç Şili’de devam edecek ve umuyoruz ki ABD Barrientos’u ülkesinde işlediği suçlar için adaletle yüzleşmesi için ülkesine iade edecek”
88 yaşındaki Joan Jara Turner, mahkeme binasının merdivenlerinde göz yaşları içerisinde yaptığı konuşmada, “Victor için 40 yıldan fazla bir süredir yaptıklarımız sonuçta gerçeğe dönüştüğü için mutluyum” dedi.
VICTOR JARA NASIL ÖLDÜRÜLDÜ?
Víctor Jara, diğer şarkıcılarla birlikte Salvador Allende ve sol partilerini birleştiği bir hareket olan Unidad Popular yararına birçok konser verir. 11 Eylül 1973’de Augusto Pinochet’nin gerçekleştirdiği darbe sırasında, Víctor Jara “Teknik Üniversite”deki işi başında tutuklanır ve birçok yoldaşı gibi Şili Ulusal Stadyumu’nda işkence görür. Bir daha gitar çalamaması için elleri kırılır. Hatta bu korkunç işkenceler sırasında bile Jara, Unidad Popular ‘ın şarkısını söylemeye çalışmaktadır. Nihayetinde vahşice dövülen Jara, bir makinalı tüfekle öldürülür ve cesedi Santiago Mezarlığı yakınında bulunur. Fakat Karısı yine de onu onurlu bir şekilde defnetme imkânını bulur. Akabinde Şili’yi terk eden karısı 1994’te onuruna “Fundación Víctor Jara”yı kurar.
Şili’deki Pravda muhabiri Vladimir Çernisev, Jara’nın son anlarını şöyle anlatıyor:
“Víctor Jara dudaklarında şarkıyla öldü. Onu yanından hiç ayırmadığı yoldaşı, gitarıyla birlikte stadyuma getirdiler. Ve şarkı söylemeye başladı. Öbür tutuklular, gardiyanların ateş açma tehdidine rağmen melodiye eşlik etmeye başladılar. Sonra bir subayın emri ile askerler Víctor’un ellerini kırdılar. Artık gitar çalmıyordu, ama zayıf bir sesle şarkı söylemeyi sürdürdü. Bir dipçikle kafasını parçaladılar ve diğer tutuklulara ibret olsun diye ellerini kesip tribünlerin önüne astılar.
Kaynak:
Sözcü Gazetesi
Sözcü Kültür Sanat
29 Haziran 2016
Şili’de 1973’te müzisyen Victor Jara’yı öldüren askerlere hapis cezası
4 Temmuz 2018
Şili’de 1973’te gerçekleşen askeri darbe sırasında müzisyen Victor Jara’yı bir stadyumda işkence ile öldüren sekiz emekli askere 15’er yıl hapis cezası verildi.
Şili yargısından yapılan açıklamada, 45 yıl önce gerçekleşen cinayetle ilgili davanın Eylül 2016’da açıldığı, uzun süren soruşturmalar sonucunda sekiz emekli askerin Victor Jara ve eski hapishaneler yöneticisi Littre Quiroga Carvajal’in ölümünden sorumlu tutulduğu belirtildi.
Bir diğer asker ise suçu gizlemeye yardımcı olmaktan beş yıl hapis cezası aldı.
40 yaşında öldürülen dönemin ünlü müzisyeni Jara, aynı zamanda tiyatro yönetmeni ve profesördü.
Jara 1973’teki darbe ile devrilen sosyalist Salvador Allende’nin destekçilerindendi.
Jara müziğiyle Bruce Springsteen, The Clash ve U2 gibi çok sayıda müzisyene ilham vermiş, ölümünün ardından adına pek çok şarkı yazılmıştı.
Binlerce solcu, üniversiteden öğrencileri ve diğer akademisyenlerle birlikte, bugün kendi adını taşıyan Şili Stadyumu’nda öldürülmüştü.
Stadyumdan canlı çıkmayı başaranların anlattığına göre askerler Jara’nın ellerini ve parmaklarını kırdıktan sonra gitar çalmasını isteyerek kendisiyle dalga geçmiş, Jara da buna aynı zamanda Allende’nin seçim şarkısı olan Venceremos’u (Kazanacağız) söyleyerek yanıt vermişti.
Jara bundan kısa süre sonra öldürüldü.
Üç gün sonra bir mezarlıkta bulunan cesedinde 44 kurşun deliği tespit edildi.
Eşi Joan ve kızı Amanda, uzun yıllar süren kampanyaları sonucunda 2009 yılında Jara’nın mezarını açtırmış ve otopsi yapılmasını sağlamıştı.
2016’da ABD’nin Florida eyaletindeki bir mahkeme de bir diğer eski asker olan Pedro Barrientos’u Jara’ya işkence etmek ve öldürmekten suçlu bulmuş, Jara ailesine 28 milyon dolar ödemesine hükmetmişti. Florida’da yaşayan Barrientos’un Şili’ye iadesi şu anda ABD tarafından değerlendiriliyor.
1983’teki darbeden sonra ülkeyi 1990’a kadar yöneten diktatör Augusto Pinochet’nin döneminde 3 bin 200 kişinin devlet tarafından öldürüldüğü, 28 bin kişinin de işkenceden geçirildiği tahmin ediliyor.
Kaynak: BBC türkiye
Derleme: Semihat Karadağlı