MHP’nin Alevi Açılımı ve 1989 “Aleviliğin Yeri” Bildirgesi: Alevi-İslam Çerçevesinin İzinde Yeni Bir Yönelim
Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) Alevi açılımı ve bu kapsamda Genel Başkan Devlet Bahçeli’nin son açıklamaları, örgütlerin önemli bir kısmını hazırlıksız yakaladı.
Bahçeli’nin çıkışı, özellikle “Alevi-İslam” kavramını önceleyen bir yaklaşımla dikkat çekiyor. MHP lideri, mezhep temelli ayrılıkları reddederek şu ifadeleri kullanıyor:
“Alevi-Sünni bloklaşmasını sürekli tahkim etmeye kalkışan Türk ve İslam muhaliflerinin kara kampanyasıdır.
İşin özünde hepimiz Müslüman değil miyiz? Hepimiz Türk milletinin onurlu ve şerefli mensupları değil miyiz? Aramıza duvar örmek için etnik ve mezhebi ayrılıklar kimi mihraklar tarafından silah gibi kullanılmadı mı? Yetmedi mi çektiğimiz çile ve eziyetler?
Hem Aleviyiz hem Sünni, hepsinden evveli de Müslüman Türk milletiyiz. Bu düşüncelerimiz Alevi inancına mensup kardeşlerimizin beklentilerini seslendirmeye mani değildir.
Alevi-İslam inancına mensup kardeşlerimiz bizim canımızdır. Onların her sorunu bizim sorunumuz. Cami ne kadar bizimse cemevi de bizimdir. Cemevinin ibadethane olması yolunda engelleri kaldıracak irade cesaretini sergilemek gereklidir.”
Bu açıklamalar, MHP’nin “Müslüman ve Türk kardeşliği” temelinde yeni bir söylem geliştirdiğini ve Alevi toplumunu bu eksende kapsama çabasında olduğunu gösteriyor.
Tarihsel Zemin: 1989 “Aleviliğin Yeri” Bildirgesi
MHP’nin bugünkü söylemi, 1989 yılında Almanya’daki Hamburg Alevi Kültür Grubu tarafından düzenlenen “Alevi Kültür Haftası” çerçevesinde yayınlanan “Aleviliğin Yeri” bildirgesini hatırlatıyor. Bildirge, “Alevi-İslam” anlayışını temel alarak Aleviliğin İslam içi bir yorum olduğunu savunmuştu.
Adı geçen söz konusu bildirge, Turgut Öker, İsmail Kaplan ve Rıza Zelyut gibi isimlerin katkısıyla hazırlanmış ve Aleviliğin yerini tanımlama çabasında dönüm noktası olmuştu.
Bugün Bahçeli’nin kullandığı “Alevi-İslam inancına mensup kardeşlerimiz” ifadesi, bu bildirgenin çizdiği çerçevenin devamı niteliğinde görünüyor.
Bu Çerçevenin Daha Önceki Temsilcileri
MHP’nin son açılımı, Aleviliği İslam içinde değerlendiren önceki siyasi ve sivil çıkışlarla da örtüşüyor:
1989 bildirgesi bu düşünsel zeminin kavramsal başlangıç noktalarından biri olarak kabul edilebilir.
Cem Vakfı’nın önceki Genel Başkanı İzzettin Doğan, 1990’ların başından itibaren Aleviliği İslam içi bir inanç olarak tanımlayan “Alevi İslam” söylemiyle öne çıktı.
CHP eski Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, 19 Nisan 2023’te yayımladığı “Alevi.” başlıklı videosunda, kendisini “Hakk – Muhammed – Ali inancıyla yetişmiş samimi bir Müslüman” olarak tanımlamıştı.
Açılıma Destek Verebilecek ve Karşı Çıkabilecek Kurumlar
MHP’nin açılımı, Aleviliği İslam içi gören yapılarla daha fazla örtüşüyor. Bu çerçevede, destek vermesi beklenen yapılar şunlar:
1) Cem Vakfı çevresi
2) Alevi Vakıflar Federasyonu
3) Horasan Erenleri Dernekler Federasyonu
Bununla birlikte, Aleviliği İslam dışı bir inanç olarak tanımlayan kesimler açılımı reddecek görünüyor.
Diğer taraftan, yöneticilerinin İslam ile Alevilik arasındaki ilintiye mesafeli baktığı kurumlar, açılıma karşı duruş sergilemeye hazır.
Bu yapılar arasında şu çatı örgütleri bulunuyor:
• Alevi Bektaşi Federasyonu
• Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu
• Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı
• Türkiye Alevi Federasyonu
• Alevi Kültür Dernekleri
• Pir Sultan Abdal Kültür Derneği
Ayrıca, Aleviliği İslam içi kabul etmekle birlikte MHP’ye yönelik ideolojik temkinini koruyan bazı kesimlerin de bu açılıma sınırlı destek vereceği öngörülebilir.
Açılımın Örgütlenme Yapısı: İki Kanallı Bir Model
MHP’nin açılımı, devlet nezdinde iki farklı yapı üzerinden şekilleniyor:
1) T.C. Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı (Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı)
2) Aynı kurumun kurucu başkanı ve günümüzde Cumhurbaşkanlığı Sosyal ve Gençlik Politikaları Kurulu üyesi olan Ali Arif Özzeybek ile etrafındaki ağ…
Her iki yapının da akademik ve dini danışmanlık aldığı çevrelerin başında, Cem Vakfı ve Alevi Vakıflar Federasyonu ile kimi akademisyenler geliyor.
Bu da açılımın, doğal olarak Aleviliği İslam içi gören bir ideolojik zemin üzerinden inşa edilmeye çalışıldığını gösteriyor.
MHP açısından açılımın teorik temellerini doldurabilecek isim, geçmişte Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevini bir süre üstlenen ve bugün için TBMM MHP Grup Başkanvekili olan Prof. Dr. Filiz Kılıç’tır. | @ismailenginhd