ALİ SÖNMEZ BERLİN
ÇIRALIK / BERLİN
Çıralık nedir ?
Neden Çıralık denmiştir?
Yüz yıllardır Alevi Dedelerinin Talibine giderek onların
görgüsünü görüp sorunlarını çözdüğü, toplumun birliği için her yıl yapılan bu görgü Cemlerinde Dedelere verilen (Para, Erzak vs. )
Hakullaha Çıralık denir.
Çıralık Çıra kelimesinden türemiştir, Çıra ise genelikle Çam ağacından olur
Yağlı olan bu ağaç çabuk tutuşur ve alev alır, ısı ve ışık verir, Cemlerde yakılan çıra aydınlığı temsil eder.
Kökeninde ışık aydınlanma yatar. Bu aydınlanmayıda Mürşitler, Pirler, Dedeler, Rehberler ve Halk Aşıkları yapar.
Işık Alevi inancında kutsallardan biridir,
Ateş
Su
Hava
Toprak olarak söylenir.
Ateş : Yolu ( Tarikat Kapısını)
Su. : Marifet Kapısını
Hava : Hukuk (Şeriat Kapısını)
Toprak : Hakikat Kapısını Temsil eder.
Aydınlanma ise bilgi ile olur,senelik görgü cemlerini icra etmeye gelen Pirlerimiz farklı bir yerden geliyorsa ona Rehber; Köçek, Gürgür baba veya, bazı bölgelerde Köçük denen kişiler eşlik eder.
Gürgür baba aynı zamanda Dergahların Cem yapılacak Meydan ve ocaktan sorumlu kişidir, cemler bazen haftalarca sürer bu zaman zarfında ocağın ve Çıranın sönmemesi gerekir.
Şayet ocak veya Çerağı sönerse Gürgür Baba Toplum tarafından sorguya çekilir cezalandırılır.
Anadoluda yaşayan birçok toplulukların inançları birbirine yakın inançlar olduğundan
Örnek. Nusrayiler, Haydariler, Kalenderiler, Kızılbaşlar,
Bektaşiler,
Rafizilerler vs.
Birbirlerine yakın olduklarından bu inançların hepsine 150-200 sene öncesinde
Alevi topluluklar denmiştir.
Alevi inancı için çok önceleri Işık insanları, Luviler, Alavi , Kızılbaş Bektaşi gibi tabirler kulanılmasın Alevilerin Güneşi, Suyu, Havayı ve Toprağı kutsal saydığındandır ve Evreni bir bütün olarak görmelerindendir.
Çıra Çıralık bunun için çok önemlidir.
Gaziantep/Yavuzeli/ Sarlar Köyündeki çıralık ne zaman ortaya çıkmıştır?
Daha önceleri Çıralık denen mekanın yerine Çelemi ziyaret edilirdi.
Çelemi
Tarihi fazla bilinmemekle beraber Çepnilerin önemli bir ziyaret yeriydi, buraya giden çepniler Fırat nehrinden biraz yüksekçe olan Çellemide , mağaranın içerisine taşlar yapıştırılı, dilekler tutulur, mumlar yakılır,
çevre sosyal sorunlar konuşulur, sorunlar bir karara bağlanırmış.
Köylü adak veya kurbanlarını adar, üç doru veya Hace Küreşte tığlarlarmış.
Ayıntap ( Rum Kale) civarının Pirleri olan
Deveçililerden Dedelik yapacak kimse kalmayınca, Bu Aileler (Sönmezler, Göksular, Göçmenler ve Güllerlerdir,)
Not: O dönem oluşan salgın bir hastalıktan dolayın Ailenin tüm büyükleri Hakka yürümüş sadece beşikte bir bebek kalmış ondan tekrar çoğalmışlar.) Sene 1814. Tahmin edilmektedir.
Dede Karkını Anadoluda çıkan ilk Mürşit Ocaklarından biridir, diğer bir ismi NUMAN Dede dir.
Dede Karkının iki evladı vardır bunlardan biri Geyikli Dede Karkındır diğeride Deveci Dede Karkındır, Deveci demelerinin sebebi Selçuklu ve Osmanlı döneminde Ortadoğudan Balkanlara kadar develerle taşımacılık yapmışlardır. Türkmenlerin içerisinde hem Ocak hemde Boy beyleri olan tek oymaktır.
Deveçi Dede Karkının akrabaları olan
Adıyaman (Yusufellinden) gelen Dede Karkın Dedeleri
Ali Dede, Mehdi Dede Mamo Dedenin Derviş Dedenin babaları, amcaları bu görevi üstlenmişlerdir.
Yusuf elinden gelen Dedeler Çellemide karşılanır, Bahçelerden ugurlanırmış. Kasabalılara ait olan bahçelerdende ugurlanılan bu Dedelere ve Alevi toplumunun bahçelere zarar verdiğini düşünen Kasabalıların itirazı üzerine
1930 yılarında Sarılar Köyü Muhtarı İsmail Sönmez ve İhtiyar heyetinin aldığı bir kararla Şimdiki Çıralık dediğimiz yeri seçerekten karşılama ve ugurlamanın burda olması ve her bir aile içinde buraya bir Ağaç Birer DORU dikilmesi kararlaştırılmıştır. 1930 yılından beri her sene kutlanan Çıralık bir şenlik haline dönüşmüş ve son 13 yıldır Berlinde de kutlanmaya başlanmıştır.
Çepniler Kimdir?
ÇEPNİLER üç okların Oğuz Kağanın oğlu Gökhan soyundan gelen bir Türk aşiretidir.
Trabzon ,Sinop, Girasun ,Sivas, Erzincan, Gaziantep, Balıkesir, Aydın, Halep, Kerkük Musul ve Rakka,
Balkanlarda (Gagavuzlar )çepni oldukları biliniyor. 1071 tarihinde Anadoluya gelen 30 bin çadır ve 1277 tarihlerinde Moğol istilasından bu coğrafyaya 100 bin çadır geldiği tahmin edilmektedir. Bu bölgelere yerleşen Çepniler farklı inançlara sahiptiler.Hacı Bektaşi Veli müridlerinden Kadıncık Ana
Abdal Musa Çepni olduğu söylenir.
1515 yılına kadar Girasun ( Vilayeti Çepni )olarak anılıyor. İslamiyeti kabul etmeleriyle birlikte bir çoğu İran Safevi inancının etkisiyle Alevi Bektaşi olan bu bölgeler daha sonraları Sünnileştirilyor
Gaziantep Balıkesir çepnileri hem Oğuzlardan gelen gelenekleri koruyup Alevi inanç ve felsefesini günümüzde hala devam ettiriyorlar.
Türkmenler çok farklı inançlara sahipler, Yahudi, Hristiyan, Budist, Müslüman ve Alevi olan birçok inanç sisteminde Türklere rastlamak mümkündür. Aydın ,Balıkesir Çepnileri Gaziantep çepnileriyle kılık kıyafet konuşma Şive birbirleriyle hemen hemen aynı gibidir.
Cumhuriyeti kuruluşunda Atatürkün yakın korumaları etrafındaki bir çok askerin şavaşçı ve gözü kara oluşundan Çepnilerden oluştuğu bilinmektedir.
Çepniler ayrıca; Ege bölgesinde Çanakkale, Manisa, İzmir; Marmara’da Balıkesir’de yaşarlar. Ayrıca Sivas, Gaziantep’te de Çepni köyleri vardır. Çanakkale Küçükkuyu’da bulunan Büyük Çetmi ve Küçük Çetmi köylerinin ve civar köylerin halkının önemli bir bölümü Çepni kökenlidir. Bolu Merkez ve Mudurnu ilçesinde de birer tane Çepni köyü bulunmaktadır. Bursa’nın Mudanya ilçesinde de bir Çepni köyü bulunmaktadır.
Gaziantep Çepnilerinin ve diğer bölgelerdeki çepnilerin Bağlı bulunduğu
Mürşit Ocağı Dede Karkın Ocağıdır. Dede Karkına bağlı
Pir Ocakları ise Şöyledir… Kazımoğluları, Abdal Musa,Arzuman, Gözü Kızıl, Beyaz-ı Bostan
Köse Süleyman ocağı ( Balıkesir ) Celal Ali Abbas
Kaygusuz Abdal, Kul Himmet, Çalap Verdi, Ali Seydi, Şeyh İbrahim talip ocaklardır.
Görgü Cemleri için gelen Dedeleri karşılayıp ve uğurlama için yapılan bu Festival Bu gelenek günümüzde hala Gaziantep yöresinde devam etmektedir.
1961 Almanyaya göçle birlikte ağırlıklı Berlinde olan Gaziantep çepnileri çıralığı Berline taşıyıp bu yıl 13. çıralığı şenliğini kutlamaktadır. Emeği geçen tüm Canların dilekleri kabul ola.
Hakk yolundan ayırmaya ,Pirimiz Dede Karkının himmeti üzerlerinde ola.
Hızır yoldaşları yardımcıları ola, dil bizden nefes Dedemizden ola gerçekler demine Hü
Hepinize Aşk ola
Oğuzlardan / Berline
Ali Sönmez
Not
Höso Dede
Üçüncü dördüncü kuşak Deveçililer
Rukiye Ana
İsmail Sönmez Dede
Kaynaklar: Oğuzlar Türkmenler Boy Beyleri/ Prof Faruk Sümer, Prof Gülçin Çandarlı oğlu, Prof Yusuf Halaçoğlu, Hacı Bektaş Üniversitesi Rektörü Ahmet Taşkın, Prof Bülent Akın
