Tarih boyunca farklı ideolojilerle iktidara gelen rejimler, halk desteğini sağladıktan sonra ortaklaşan yöntemlerle gücü tek elde toplamış, muhalefeti bastırmış ve sistemlerini uzun vadeli kılmaya çalışmışlardır.
Bugün Nazi Almanya’sı (1933–1945), İran İslam Cumhuriyeti (1979–günümüz) ve Türkiye’de AKP iktidarının (2002–günümüz) otoriterleşme süreçlerini kıyaslamak istiyorum.
Farklı tarihsel, kültürel ve ideolojik zeminlerden gelen bu üç rejimin, otoriter araçları nasıl benzer şekilde kullandıkları, ama aynı zamanda hangi noktalarda farklılaştıkları baktığımızda hepsinin İktidara Geliş Halkın İradesiyle Başlıyor.
Nazi Almanya’sında Hitler demokratik yollarla iktidara geldikten sonra olağanüstü hâl ve yetki Yasası ile tek adam yönetimine geçiyor.
İran’da ise 1979 devrimi sonrasında din adamları yönetime egemen oldu. İlk olarak onlara destek veren solcuları daha sonraları liberalleri daha sonra onlara karşı gelen herkesi bertaraf ettiler.
Türkiye’de AKP seçimle iktidara gelip, zamanla sistemi değiştirerek Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ni kurdu.
Muhalefeti Bastırma Yöntemleri
Her üç rejim de muhalif partileri kapatmak, yargı süreçleriyle bastırmak, medya aracılığıyla itibarsızlaştırmak gibi benzer yöntemleri kullandı. Türkiye’de HDP, CHP ve geçmişte yol arkadaşları olan FETÖ ile ilişkili kişi ve kurumlara karşı sistemli operasyonlar uygulandı.
Seçim, Seçmen ve İrade Meselesi
Nazi Almanya’sında seçimler zamanla tamamen kaldırıldı. İran’da seçimler yapılmakta ama adaylar rejime bağlı merciler tarafından belirleniyor, yani kendiler çalıp kendileri oynuyorlar.
Türkiye’de seçimler sürüyor ancak medya ve yargı dengesizliği, muhalefete baskı, seçilmiş başkanların görevden alınması gibi uygulamalar seçmen iradesini gölgeliyor.
Buna ek olarak muhalefet partilerinin biri tutuklanırken aman bana ne o zaten HDP’li gibi bir diğerini ötekileştirmesi muhalefetin arasında büyük çelişki yaratarak bir türlü birlik sağlayamıyorlar.
İdeoloji ve Devlet Bütünleşmesi
Nazi Almanya’sı faşist-ırkçı ideoloji devletle bütünleştirirken, İran’da dinî kurallar devletin temeline yerleştirildi yani şeri hükümler asıl kılındı.
Türkiye’de ise siyasal İslam ve Türk-İslam sentezi eğitimi, diyaneti ve kamu politikalarını etkileyecek şekilde yaygınlaştırılmaya başlandı farklı inanç biçimler olmak üzere hepsi İslam’ın içine çekilmeye başlandı.
Eğitim sistemini işlevsiz hale getirdiler. Propaganda araçları olarak Medya ve Toplumun Şekillendirilmesi Goebbels’in Almanya’sında medya tamamen propaganda aracına dönüştürüldü.
İran’da devlet televizyonu ve dini sansür etkili kılındı, Türkiye’de de medya büyük ölçüde iktidar yanlısı sermayeye devredildi; muhalif basın ya susturuldu ya da marjinalleştirildi.
Sonuç olarak Farklı Ama Benzer Nazi Almanya’sı, İran ve Türkiye’deki AKP iktidarı, farklı ideolojilere dayansa da benzer araçlarla muhalefeti bastırmış, toplum dönüştürmüş ve gücü merkezileştirmiştir.
Türkiye henüz totaliter ya da teokratik bir rejim olmasa da otoriter yönetim pratiklerinin birçok belirtisi mevcuttur.
Propaganda Karşılaştırması Goebbels ve Erdoğan
Goebbels’in Nazi Almanya’sı propaganda teknikleri ile Erdoğan dönemindeki propaganda yöntemlerinin karşılaştırmalı analiz edersek birbirine çok benzerlik görürüz.
Ayrıca son dönemde tutuklanan. Gazeteciler ve belediye başkanlarına baktığımızda Goebbels’in Propaganda Doktrini Büyük yalan tekniği Medya tekeli ve sansür Düşman yaratma (Yahudiler, komünistler vs.) Lider kültü (Führercilik)
Erdoğan Dönemi Propaganda Teknikleri Dış güç algısı (faiz lobisi, Batı yapıyor) Düşmanlaştırma (HDP, Gezi, Aleviler, Sisi, İsrail, işine gelmeyene FETÖ’cü o günün şartlarına göre ne gerektiriyorsa onu uygulamak vb.) Medya kontrolü (%90 iktidar yanlısı) Diğerleridir tutuklanma korkusuyla sesini çıkaramaması.
Ekonomik krizlerin bahane kılınması Lider kültü (Reis, dava adamı) Dünya lideri Benzer Taktikler Her iki rejimde de büyük yalanların tekrarı, liderleştirme, tek sesli medya ve toplumsal korku araçları ortak taktiklerdir.
Farklar
Nazi Almanya’sı: totaliter, tek parti, kitlesel şiddet Türkiye’ye baktığımızda seçimli otoriter oyların manipülasyonu, yargı ve medya baskısı, muhalefeti kendi istediği doğrultuda dizayn etmek bunu yaparken muhalefet içerisinde destek almak başlıca taktiklerinden bazıları.
Tutuklanan Gazeteciler
2010–2025 arasında yüzlerce gazeteci soruşturuldu, tutuklandı ya da meslekten men edildi. Bazıları yıllarca tutuklu kaldı. Örneğin Ahmet Şık, Can Dündar, Barış Pehlivan, Müyesser Yıldız, Sedef Kabaş gibi isimler hakkında uzun süreli yargılamalar yapıldı.
Tutuklanan Belediye Başkanları
HDP’li yüzlerce belediye başkanı 2016 sonrası görevden alındı, yerlerine kayyum atandı. 2024 sonrası sıra CHP’li bazı büyükşehir belediye başkanları hakkında da ‘ihale’, ‘yolsuzluk’ iddialarıyla soruşturmalar ve gözaltılar başlatıldı. HDP’liler tutuklanırken onlara arka çıkmayan CHP sıra kendilerine geldiğinde medet beklemeye başladı.
Nazi Almanya’sından bir örnek daha vermek istiyorum O dönemin Berlin Emniyet müdür yardımcısı Yahudi asıllı işinde başarılı Bernhard Weiss sahte evraklarla troller tarafından halka yanlış bilgi vererek görevini yapamaz hale getirdiler, Yahudi olduğu için Nazilerin hedefindeydi, Naziler iktidara gelince Tutuklanmaktan son anda kurtulup Fransa’ya oradan da İngiltere’ye göç etmek zorunda kalmıştır.
Her iki sistem de propagandayı iktidarı sürdürme aracı olarak kullanmıştır. Goebbels ideolojik totaliter sistemi, Erdoğan ise seçimli otoriter bir rejim içinde benzer propaganda yöntemlerini Zamanla geliştirmiştir.
Bugün itibarıyla Halk TV, Sözcü TV daha nice basın organı kapatılıyor, bu gidiş hiç hoş bir gidiş olarak görülmüyor, bu gidişin bir çaresi var Muhalefet birlik olup ya ( sine i Millete) dönmek ve korkusuzca alanlara inmekten geçer.
Ali Sönmez
ha-ber.com
