Didem Gülçin Erdem Kük
Ehlibeyt, Âl-i Abâ olarak da anılan, Hz. Muhammed ile ailesinden Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’i içerisine alan beş kişilik bir grubun adlandırılmasıdır. Ehlibeyt yerine, “ehl-i kisd, penç-i âl-i abâ, penç-ten-i âl-i abâ, hemse-i âl-i abâ ve beşler” gibi isimler de kullanımda olup bu kavram özellikle Alevi- Bektaşiler ve Mevleviler için son derece önemlidir (Uludağ, 2012: 36). Alevi-Bektaşi ritüellerinde Ehlibeyt’i yâd etmek ve övmek kadar onlara zulmedenleri, düşmanlarını lanetlemek de ibadetin bir parçası konumundadır. Ehlibeyt’in isimlerini anarak onlar için rahmet dilemek, ritüelik bağlam içerisinde son derece önemlidir. Alevi-Bektaşi edebiyatı içerisinde ve ritüelik metinlerde de Ehlibeyt teması sıkça işlenerek Âl-i Abâ ‘ya mensup olanlar derin bir sevgi ve bağlılıkla yâd edilir. “Beşler” şeklinde nitelendirilen Ehlibeyt mensuplarına duyulan muhabbet, Alevi-Bektaşi inancının biçimlenmesinde son derece önemli bir rol oynamıştır.
On İki İmamlar, Hz. Ali ile Hz. Fatma’nın soyundan gelen ve Ehlibeyt’in soyunun devamı olan kutsal şahsiyetlere verilen isimdir. On İki İmam; Hz. Ali, oğulları İmam Hasan ve İmam Hüseyin ile onun soyundan gelen dokuz kişiden müteşekkildir. Bu isimler sırasıyla: İmam Aliyy’ül Murtaza, İmam Hasan B. Ali, İmam Hüseyin, İmam Ali, İmam Muhammed’ül Bakır, İmam Ca’fer’üs-Sadık, İmam Musa’l Kazım, İmam Aliyy’ür Rıza, İmam Muhammed’üt-Takiy, İmam Aliyy’ün- Nakiyy, İmam Hasan’ül- Askeri ve İmam Mehdi’dir (Gölpınarlı, 2016: 56). Alevi-Bektaşi inancında, On İki İmamlara derin bir sevgi ve bağlılık gösterilir. Alevi-Bektaşilerin ibadet pratiklerinde On İki İmamların isimleri sıkça anılır. Bu isimlerin sıralanmasında hiyerarşik bir sıralama söz konusudur ve sözlü kültür geleneği içerisinde devredilmesine karşın icra sırasındaki sıralamada genellikle bir aksama söz konusu olmaz. Bununla birlikte Alevi- Bektaşi edebiyatı içerisinde, On İki İmamlara sevgi ve bağlılığı ifade etmek üzere oluşturulmuş müstakil bir edebî tür mevcuttur. “Düvazdeh imam” yahut “Düvaz İmam” olarak isimlendirilen bu nazım türü , On İki İmamların isimlerinin sıralanarak meziyetlerinin anlatılması, sevgi ve bağlılıkla yâd edilmeleri üzerine kuruludur. Bununla birlikte, Alevi-Bektaşi inancında, On İki İmamların isimlerinin sıralanmasının başlı başına bir dua olduğu kabulü mevcuttur. Bu dua, “ism-i âzam” duası olarak anılır.
Ehlibeyt’e ve On İki İmamlara Bağlılık
