“Çok konuşma, boş konuşma, kem konuşma” Osmanoğulları Beyliği’nin Osmanlı Devleti olma sürecinde etkili olan dervişlerden biri de Şeyh Edebali’dir. Türbesi Bilecik’te mezarı Eskişehir’de olan Şeyh Edebali, kimi kaynaklarda Edebalı, kimi kaynaklarda Edıbali olarak geçmektedir. Osman Bey’in Ertuğrul Gazi’nin vefatı sonrası Osmanoğullarının başına geçmesi ve devamında Osmanlı Devleti’nin ilk temellerini atması sürecinde manevi anlamda adeta bir fikir babası olan Şeyh Edebali, Osman Gazi’ye verdiği öğütleriyle de tanınır. Şeyh Edebali, Malhun Hatun’un babasıdır ve Osman Gazi’nin kayınpederi, Orhan Gazi’nin dedesidir. Yine Anadolu Ahilerinin reislerinden olan Edebali, İslam alimidir. 600 yıl gibi uzun bir süre egemen olan ve bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’nin temel toplum ve kültür yapısını oluşturan Osmanlı İmparatorluğu, Hoca Ahmed Yesevi’den Pir Sultan Abdal’a, Şeyh Edebali’den Yunus Emre’ye birçok dervişin manevi önderliği ile kurulmuş ve yücelmiştir. Anadolu dervişleri, manevi dünya ile maddi dünyayı fark eden, eser üreten, hayatın gerçekliği ile Allah aşkını birleştirerek öğretiler oluşturan özel insanlardır. Dünya ölçeğinde pek çok felsefi akımın izlerini ve köklerini barındıran fikirlere kaynak olan dervişler, Anadolu tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.
Şeyh Edebali damadı Otman Gazi’nin Bey olması üzerine verdiği nasihati çok ünlüdür.
”Ey oğul!
Bundan sonra öfke bize, uysallık sana
Güceniklik bize, gönül almak sana
Suçlama bize, katlanmak sana
Acizlik bize, yanılgı bize, hoş görmek sana
Geçimsizlikler, çatışmalar, anlaşmazlıklar bize, adalet sana
Kötü göz, şom ağız haksız yorum bize, bağışlamak sana
Ey Oğul!
Bundan sonra bölmek bize, bütünlemnek sana
Üşengeçlik bize, uyarmak, gayretlendirmek, şekillendirmek sana
Ey Oğul!
Sabretmesini bil, vaktinden önce çiçek açmaz
İnsanı yaşat ki, Devlet yaşasın
Ey Oğul! Yükün ağır, işin çetin, gücün kıla bağlı
Allah (C.C) yardımcın olsun
Sözleri
- Geçmişini bilmeyen, geleceğini de bilemez.
- Kişinin gücü günün birinde tükenir ama bilgi yaşar. Bilginin ışığı kapalı gözlerden bile içeri sızar aydınlığa kavuşturur.
- Ukalayla dost olma: çok konuşur, boş konuşur, kem konuşur; üzülürsün.
- Ama bunları nerede ve nasıl kullanacağını bilmezsen sabah rüzgarlarında savrulur gidersin.
- Üç kişiye acı; cahiller arasındaki alime, zenginken fakir düşene, hatırlı iken itibarını kaybedene.
- Bilesin ki, atın iyisine doru, yiğidin iyisine deli derler.
- Sana yükünü taşıyacak güç , ayağını sürçtürmeyecek akıl ve kalp versin.
- Aç gözlü ile dost olma: ikram bilmez, kural bilmez, doymak bilmez; üzülürsün.
